Każde dziecko z zaburzeniami ze spektrum autyzmu jest inne, dlatego potrzebuje indywidualnego traktowania. Terapia dziecka autystycznego zazwyczaj opiera się na pracy różnych specjalistów: pedagoga specjalnego, psychologa, terapeuty SI, logopedy, lekarza psychiatry, lekarza neurologa itp.
Drogi rodzicu! Poniżej znajdziesz wskazówki dotyczące sposobu monitorowania rozwoju dziecka w poszczególnych miesiącach, pod kątem możliwości wystąpienia u niego zaburzeń ze spektrum autyzmu. Każdy mały człowiek rozwija się inaczej i dynamikę rozwoju trzeba traktować indywidualnie u każdego dziecka. Jednak, jeśli nie obserwujecie konkretnych zachowań dziecka w opisanym przedziale wiekowym, powinniście zacząć zwracać na te umiejętności większą uwagę i stymulować ich rozwój. Pamiętajcie, że jeśli niepokoi Was rozwój dziecka ZAWSZE warto jest skonsultować się ze specjalistą. Rozwój dziecka przed 6 miesiącem życia Rozwijanie kontaktu Aby nawiązać kontakt wzrokowy z dzieckiem, wzbudzić zainteresowanie swoją twarzą, stosuj w kontakcie z dzieckiem „przerysowaną" mimikę, załóż nos klauna, narysuj sobie kropkę na czole, pomaluj usta, załóż coś kolorowego na włosy. Z reguły dzieci lubią bliski kontakt fizyczny z rodzicami. Chętnie się przytulają, dostosowując swoją pozycję ciała, do osoby trzymającej je na rękach. Jeśli jest im źle, uspokajają się wtedy. Staraj się przytulać dziecko twarzą do siebie. Nie noś dziecka na rękach odwróconego plecami do siebie. Jeśli taka pozycja jest zalecana przez rehabilitanta, to staraj się w innych momentach dnia wykorzystać czas na bliski kontakt z dzieckiem twarzą w twarz. Pod koniec 2 miesiąca życia dziecko odpowiada uśmiechem na uśmiech. Staraj się zwrócić na siebie uwagę dziecka, uśmiechaj się do niego, reaguj ożywioną mimiką na jego uśmiech wzmacniając w ten sposób jego reakcje i zachęcając je do powtórzenia uśmiechu. Po ukończeniu trzeciego miesiąca życia dziecko zaczyna śledzić wzrokiem osoby poruszające się w jego polu widzenia. Staraj się zwrócić uwagę dziecka na siebie wołając je, powoli przemieszczaj się śpiewając do niego, jeśli dziecko Cię zlokalizuje podejdź szybko do dziecka wzmacniając w ten sposób jego uwagę. Ekspresyjnie wyraź radość. Około czwartego miesiąca życia dziecko reaguje swoją mimiką na mimikę drugiej osoby. W zabawie z dzieckiem stosuj „przerysowaną" mimikę, otwieraj szeroko usta i zobacz czy dziecko będzie Cię naśladowało, możesz wysuwać i chować też język, cmokać, kląskać. Pamiętaj, żeby dać dziecku dużo czasu na zareagowanie, powoli zmieniaj propozycje. Okaż radość z każdej próby podejmowanej przez dziecko. Ważniejsza jest sama chęć i próby podejmowane przez dziecko, niż prawidłowe naśladowanie Twojej mimiki. Około czwartego miesiąca życia dziecko zaczyna być zainteresowane twarzą drugiej osoby. Pochylając się nad dzieckiem pozwalaj się dotykać lub weź rączki dziecka i dotykaj nimi swojej twarzy, włosów. Reaguj na dotyk dziecka w śmieszny sposób, aby dodatkowo wzmocnić jego zachowanie, przyciągnąć uwagę. Około 5-6 miesiąca życia dziecko zaczyna reagować wyraźnym ożywieniem na widok mamy/taty. Zaczyna różnicować w ten sposób osoby bliskie i znane od tych mniej znanych i obcych. Wzmacniaj reakcje dziecka podchodząc do niego i mówiąc „tak, to ja, mama" lub „tak, to ja, tata" i proponując mu wspólną zabawę. Rozwijanie komunikowania się Już od urodzenia dziecko płaczem sygnalizuje ból, dyskomfort, głód. Staraj się nauczyć rozpoznawać sygnały, które wysyła w ten sposób Twoje dziecko. Bądź czujny, czy Twoje dziecko jest w stanie zasygnalizować płaczem swoją potrzebę. Po drugim miesiącu życia dziecko zaczyna głużyć – wydaje pojedyncze bądź po zwielokrotnione dźwięki, piski, gruchanie, gardłowe odgłosy. Staraj się odpowiadać na nie powtarzając dźwięki za dzieckiem, mówiąc do niego, reagując ożywieniem na to, co robi. Słysząc odpowiedź dorosłego często dzieci milkną na chwilę, po czym znów zaczynają wokalizować. To Twój pierwszy „dialog" z dzieckiem. Dziecko może także reagować na Twoje słowa ożywieniem ruchowym (machać rączkami, kopać nóżkami, itp.). To także jest jego forma komunikowania Ci swojego zainteresowania. Około czwartego miesiąca życia dziecko widząc podchodzącą do niego osobę dorosłą zaczyna wyciągać w jej kierunku rączki oczekując, że zostanie wzięte na ręce. Zachęcaj dziecko do wyciągania rączek w Twoim kierunku podchodząc do dziecka i wołając je, wyciągaj ręce w kierunku dziecka i daj mu czas na wyciągnięcie rąk w Twoim kierunku. Możesz bawić się w ten sposób za każdym razem gdy podnosisz dziecko, przytulając je, dając buziaka i odkładając dziecko do łóżeczka, nagradzając je w ten sposób za wyciagnięcie rączek przytuleniem i miłym kontaktem. Pomiędzy czwartym a piątym miesiącem życia dziecko zaczyna poszukiwać wzrokiem źródła głosu. Odwraca się w kierunku, skąd dobiega go wołanie. Nawołuj dziecko podchodząc do dziecka z różnych stron. Okazuj radość, gdy odwróci głowę w Twoim kierunku. Wołaj dziecko, gdy trzyma je inna osoba. Wybieraj momenty, gdy dziecko nie jest mocno zaabsorbowane inną osobą/przedmiotem. Rozwijanie zabawy Około czwartego-piątego miesiąca życia dziecko wyciąga rączki po przedmiot, potrafi przełożyć zabawkę z rączki do rączki. Staraj się podawać dziecku różne przedmioty, kolorowe zabawki przyciągając jego uwagę i zachęcając do wyciągania rączek. Daj dziecku czas na obejrzenie przedmiotu, dotykanie go, ewentualne przełożenie z ręki do ręki. Pod koniec piątego miesiąca życia dziecko zaczyna naśladować proste czynności po osobie dorosłej, np. stukanie w łóżeczko, potrząsanie zabawką. Staraj się zaobserwować, czy dziecko powtarza chociaż przez chwilę po Tobie tego typu zachowania. Dziecko reaguje ożywieniem na zabawy czuciowo-ruchowe typu łaskotanie, całowanie, dmuchanie na brzuszek. Około czwartego miesiąca życia zaczyna się głośno śmiać w odpowiedzi na nietypowe miny, zachowanie rodziców, jak np. kichanie. Staraj się często bawić z dzieckiem w ten sposób. Obserwuj, czy sprawia to dziecku przyjemność. Powtarzaj te elementy zabawy, które Twoim zdaniem dziecko lubi i oczekuje ich powtarzania. Ogólne monitorowanie rozwoju ruchowego Niepokojąca w rozwoju dziecka jest asymetria ułożeniowa i ruchowa, nadmierne prężenie się, opóźnienie w osiąganiu kolejnych umiejętności takich jak: podnoszenie główki, przekręcanie się z brzucha na plecy i odwrotnie, sięganie po przedmiot. Zawsze, jeśli jesteś zaniepokojony zachowaniem dziecka, jego rozwojem ruchowym, zgłoś się na konsultacje do neurologa i/lub rehabilitanta. Rehabilitacja ruchowa wspomoże nie tylko prawidłowy rozwój ruchowy Twojego dziecka, ale jest też znakomitą formą ogólnej stymulacji jego rozwoju, również w innych obszarach. Rozwój dziecka między 6 a 12 miesiącem życia ROZWIJANIE KONTAKTU Zachowanie dziecka: Dziecko wydaje okrzyki radości („piszczy” z radości) i śmieje się. Cieszy się na zabawę, potrafi wyrazić chęć jej kontynuacji poprzez wydawanie dźwięków, machanie rączkami lub marudzeniem, gdy atrakcyjna zabawa się zakończyła, Zdarza się, że dziecko wyraża swoje preferencje marudzeniem, płaczem lub chęcią przytulenia się do opiekunów. Dziecko potrafi już rozróżnić pieszczotliwy i surowy ton głosu, łagodny i rozgniewany wyraz twarzy, a w 11 miesiącu możesz zaobserwować, w jaki sposób reaguje na komunikat „nie wolno” – powinno zareagować zatrzymaniem aktywności, delikatnym znieruchomieniem, zaniepokojeniem, z reguły spojrzy na osobę wydającą zakaz, ale po krótkiej chwili chęć poznania przedmiotu będzie silniejsza i dziecko powróci do wykonywanej wcześniej czynności. Dziecko zaczyna okazywać uczucia, zainteresowanie i przywiązanie członkom rodziny i opiekunom. Uśmiecha się bardziej do osób znanych. Obce osoby dłużej obserwuje np.: ze zdziwieniem, ciekawością lub z lękiem. Dziecko od ok. 8 miesiąca życia może odczuwać naturalny lęk przy rozstaniu z matką (lęk separacyjny), przestaje być mu obojętne, czy mama jest w pobliżu czy nie, teraz bardziej niż wcześniej szuka jej wzrokiem, a gdy się oddala - płacze, marudzi lub podąża za nią; W wieku 8 miesięcy w stosunku do obcych zachowuje zdecydowany dystans, na próby nawiązania kontaktu może reagować płaczem, ale gdy się oswoi - śmieje się, podejmuje proste zabawy, a nawet może popisywać się swoimi umiejętnościami, Dziecko zaczyna mieć większą świadomość siebie jako niezależnej jednostki. Coraz większa sprawność motoryczna powoduje, że dziecko zaczyna samodzielnie poznawać świat, chętnie i swobodnie eksploruje otoczenie. Aktywnie zaczyna uczestniczyć w prostych zabiegach wokół siebie takich jak: ubieranie się, mycie, jedzenie. Co możesz robić? Pozostań z dzieckiem w przyjemnej relacji, powtarzaj z nim różne formy zabawy, które wywołują u niego śmiech i zadowolenie, stosuj krótką „pauzę”, czyli w trakcie udanej zabawy zatrzymaj na moment swoją aktywność, i wróć do niej od razu, gdy tylko dziecko poprzez wydanie dźwięku, nawiązanie kontaktu wzrokowego „poprosi” o kontynuację; Często proponuj dziecku zabawę w a-ku-ku i różne jej warianty, dziecko uczy się w ten sposób, że gdy traci postać z oczu, za chwilę pojawi się ona znowu. Pozwól dziecku na różne formy komunikatów poprzez zachowanie, także na płacz, jest to na razie jeden z niewielu sposobów, w który może zakomunikować Ci coś, co jest dla niego ważne. Możesz starać się ubiegać płaczliwe zachowanie i od razu kierować uwagę dziecka na preferowany przedmiot lub aktywność Zachęcaj dziecko do wskazania palcem, kiwnięcia głową, odpowiadania uśmiechem na Twoje propozycje – to są pierwsze możliwe formy komunikowania się z dzieckiem i nawiązywania z nim aktywnej relacji zanim zacznie ono zrozumiale mówić. Jeśli nie chcesz, aby dziecko coś robiło, mów zakazy stanowczo i wyraziście, ale nie stosuj ich zbyt często. Nie oczekuj, że dziecko przestanie próbować robić to, co je interesuje. Lepiej dać dziecku inny przedmiot i od razu przekierować jego uwagę na ciekawą dla niego aktywność. Nie narażaj dziecka na stres, kiedy potrzebuje czasu żeby oswoić się z otoczeniem lub nowymi osobami – zapewnij mu bezpieczeństwo i stałość, każde dziecko w innym tempie będzie się adaptować do nowych osób i miejsc, nie warto przyspieszać tego czasu zakładając, że dziecko “powinno już” mniej płakać, czy denerwować się. ROZWIJANIE KOMUNIKOWANIA SIĘ Zachowanie dziecka (7-12 m. ż.): Bardzo ważną umiejętnością jest uwspólnianie pola uwagi (podążanie wzrokiem za tym, na co patrzy osoba dorosła) i szukanie wzrokiem potwierdzenia u osoby dorosłej. Ta umiejętność jest istotna dla rozwoju komunikacji i relacji u dziecka, i pojawia się ok. 9 miesiąca życia. Pomiędzy 9 a 14 dziecko powinno zacząć wskazywać palcem przedmioty, które chce dostać. Około 12 m. ż. potrafi za pomocą gestu poprosić o pomoc, np. wyciągając przedmiot w stronę osoby dorosłej. Gaworzy wymawiając szereg zróżnicowanych sylab, Prowadzi “dialog” z dorosłym naśladując wypowiadanie prostych sylab. Zaczyna wymawiać pierwsze dwusylabowe słowa np. „ma-ma”, „ba- ba” Naśladuje różne dźwięki np. cmokanie, kasłanie, odgłosy zwierząt. Odwraca się wołane po imieniu; Reaguje na niektóre znane słowa typu: „papu”, „am-am”, itp. Wykonuje pojedyncze gesty typu: „pa-pa”, „brawo”, itp. Naśladuje gesty np. pa-pa, kosi-kosi i proste czynności np. wkładanie klocków do pudełka, mieszanie łyżką. W wieku ok. 10 miesięcy wykazuje się rozumieniem prostych poleceń (“otwórz buzię”, “usiądź”, “daj misia”). Potrafi odmawiać kręcąc główką lub mówiąc –„nie”, „ne” Rozumie polecenie „daj” (podaje przedmiot na polecenie poparte gestem) Powtarza zachowanie, które wywołuje śmiech drugiej osoby, np. drobne ruchy mimiczne typu: marszczenie nosa, mrużenie oczu, itp. Co możesz robić? Sprawdź w jaki sposób dziecko zwraca uwagę na Twój głos i na wołanie go po imieniu. Zawołaj imię dziecka siedząc przed nim, zobacz czy podnosi głowę, przerywa wykonywaną właśnie czynność, patrzy na Ciebie. To samo sprawdź siedząc za lub obok dziecka. Możesz uczyć dziecko pokazując mu różne przedmioty lub obrazki swoim palcem wskazującym – zaobserwuj czy dziecko patrzy wtedy na ten przedmiot lub obrazek. Możesz pomóc dziecku zauważyć to, na co ma patrzeć, ponieważ może mu się pomylić i zamiast na przedmiot będzie patrzyło na koniec Twojego palca. Zwróć uwagę, czy dziecko dzieli się z Tobą tym co widzi. (Dziecko patrzy na Ciebie, i sprawdza czy widzisz to samo, co ono). Ta skomplikowana czynność jest bardzo istotną częścią kontaktu. Bawiąc się z dzieckiem ustawiaj ciekawą zabawkę lub przedmiot i siebie w trójkącie, czyli tak, żeby dziecko, Ty i przedmiot znajdowali się wszyscy w zasięgu wzroku. Modeluj gest pokazywania wraz z nawiązaniem kontaktu wzrokowego. Zaproponuj dziecku zabawę z wykorzystaniem książeczek ze zwierzątkami, pacynek na palce, maskotek – mów do dziecka swoim głosem, ale też czasem zmieniaj głos i udawaj naśladowanie dźwięków zwierząt i przedmiotów. Własne komunikaty wzbogacaj także o gesty, np. mówiąc “papa” wykonaj gest “papa”, mówiąc “brawo” klaśnij w dłonie, mówiąc “nie ma” pokaż to gestem; za każdym razem upewnij się, że dziecko zwraca uwagę na Ciebie i gest, który pokazujesz. ROZWIJANIE ZABAWY Zachowanie dziecka(7-12 m. ż.) W wieku 7 miesięcy zaczyna używać palców dłoni w różnorodny sposób: wykonuje „grzebiący” ruch palcami, podnosi przedmioty, zaczyna używać chwytu pęsetowego (chwyta przedmiot kciukiem i palcem wskazującym); 8 miesięczne dziecko manipuluje przedmiotami – obraca, rzuca, ogląda, stuka, a manipulując rozgląda się dookoła Od 7 miesiąca dziecko może zainteresować się zabawami w “a ku-ku”, “kosi-kosi”, “warzyła sroczka” i chętnie będzie do nich wracać, może też zacząć je naśladować. Utrzymuje w rękach po jednym przedmiocie – postukuje nimi o siebie lub o inne płaszczyzny. Potrafi ściągnąć czapkę z głowy – machać nią i rzucać. Naśladuje proste czynności, np. mieszanie łyżeczką w kubeczku Naśladuje rysowanie na poziomie bazgrot Po demonstracji potrafi włożyć element w odpowiedni otwór układanki, bądź sortera. Co możesz robić? Dla dziecka nadal najważniejsza jest zabawa relacyjna oraz zabawa pozwalająca rozwijać zmysły i ruch. Z chęcią przyjmie baraszki, fikołki, łaskotki, masażyki. Baw się z dzieckiem demonstrując mu użycie różnych przeznaczonych do zabawy przedmiotów – zabawek, ale także zwykłych przedmiotów codziennego użycia, np. grzebień, łyżeczka, kubeczek, gąbeczka, chusteczka itp. Pozwól dziecku także na zabawę samotną – dziecko w sposób indywidualny wyznacza sobie czas i sposób zabawy, pozostań jednak w pobliżu, bo dziecko nie powinno pozostać bez nadzoru. Z uwagą obserwuj, w jaki sposób dziecko zaprasza Cię do zabawy – może spojrzeć, może wyciągnąć ręce, może głosem sygnalizować, że chce kontynuować przyjemną czynność. Nagradzaj dziecko uśmiechem i wspólnymi okrzykami radości, gdy zacznie naśladować czynności, gesty lub słowa. ROZWÓJ RUCHOWY Rozwój ruchowy w drugim półroczu życia jest bardzo dynamiczny, warto śledzić postępy dziecka i porównywać je z normami rozwojowymi. Sięgnij choćby do książeczki zdrowia dziecka. Jeśli rozwój ruchowy niepokoi Cię, zgłoś się na konsultację do rehabilitanta. Tuż przed pierwszymi urodzinami dziecko z reguły: Sprawnie raczkuje, Coraz częściej jest w pozycji stojącej niekiedy stoi samo bez trzymania się, Potrafi schylić się lub ukucnąć podtrzymując się, w celu sięgnięcia jakiegoś przedmiotu, Chodzi podtrzymywane za obie ręce lub pchając przed sobą, np. wózek, W pozycji siedzącej wykonuje ruchy wokół własnej osi ciała, rozgląda się, Potrafi otwierać szuflady, tekturowe pudełka i opróżniać ich zawartość. Co możesz robić? Zachęcaj dziecko do aktywności ruchowej, szczególnie do raczkowania, to bardzo ważna umiejętność, spójrz uważniej na sposób raczkowania – czy raczkuje symetrycznie, czy potrafi utrzymać się na rączkach. Jeśli coś budzi Twój niepokój, zasięgnij opinii rehabilitanta, czasem wystarczą drobne, ale regularne ćwiczenia, które pomogą dziecku przemieszczać się w rozwojowy dla siebie sposób. Rozwój dziecka między 12 a 18 miesiącem życia Rozwijanie kontaktu Umiejętności dziecka: Pomiędzy 12-tym a 18–tym miesiącem życia dziecko cały czas rozwija się, a odkąd zaczęło samodzielnie chodzić świat stoi przed nim otworem. Dowiaduje się, że może kontrolować swoje otoczenie – znajduje więc różne sposoby, co zrobić by wpłynąć na bliskie osoby, aby coś dostać, zaprosić do wspólnej zabawy, czymś się pochwalić. Rozumie i wykonuje bardziej złożone polecenia, np. “przynieś lalę mamie”, “daj mi misia”, “zanieś tacie gazetę”. Osiągnięty cel zabawy obwieszcza radością, głośnym śmiechem, klaskaniem w rączki itp. (ta umiejętność z reguły pojawia się u dziecka 13-15 W wieku 16-18 dziecko jest zainteresowane wspólnymi zabawami ruchowymi – np. podrzucane na nodze radośnie się śmieje i podryguje prosząc w ten sposób o jeszcze; Widząc inne dzieci, chętnie wychodzi z wózka, by je poznać, poszukuje z nimi kontaktu (choć nie potrafi się z nimi jeszcze bawić). Kaprysi i popłakuje, gdy mu się coś nie podoba. Dziecko wypróbowuje różnego rodzaju dźwięki, grymasy twarzy, w celu wywołania uśmiechu na twarzy mamy. Co możesz robić? Wypowiadanie różnych poleceń dziecku to wspaniała okazja do bycia z nim w kontakcie i to związanym z pozytywnym pobudzeniem emocjonalnym, zaskoczenie rodziców, że dziecko “już to potrafi”, “już to rozumie”,– to idealna, naturalna nauka rozumienia i budowania pozytywnego kontaktu. Wydawaj dziecku proste polecenia i stawiaj przed nim małe wyzwania – już w tym wieku możliwe i wskazane jest stawianie wymagań “na poprzeczce”, czyli ani za trudnych ani za łatwych, unikaj wyręczania dziecka, najlepiej pozwalaj na wykonywanie czynności, szczególnie samoobsługowych, które jest w stanie wykonać samodzielnie (jedzenie, trzymanie łyżki, picie z kubeczka, wyrzucanie papierka do śmieci, mycie zębów) nawet, gdy robi to niezdarnie i potrzebuje sporo czasu; Zaobserwuj, w jaki sposób dziecko informuje Cię o swoich osiągnięciach lub sukcesach. Sprawdź, w jaki sposób Ty reagujesz na pojawiające się osiągnięcia dziecka. Nie skąp wyrazistych okrzyków aprobaty. Głośne “brawo”, “hurra”, uśmiech, podrzucanie lub “przybicie “5” zachęci dziecko do powtarzania zdobytej umiejętności, a także spowoduje, że w przyszłości dziecko chętniej będzie przywoływało Twoją uwagę. Jeśli szukasz inspiracji do zabaw ruchowych i relacyjnych z dzieckiem – wspaniałą propozycją może okazać się udział w zajęciach ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne lub inna zabaw relacyjnych i wspólnego spędzania czasu. Rozwijanie komunikowania się Proszę zwrócić uwagę, że kompetencje komunikacyjne dziecka mogą pojawiać się w różnym wieku, a zakres czasowy pojawienia się danej aktywności może być u każdego dziecka inny. Umiejętności dziecka: Pomiędzy dziecko mówi „tata” lub „mama” ze zrozumieniem; Pomiędzy 9-18 na komunikat „nie” lub „nie wolno” zareaguje chwilowym zatrzymaniem aktywności, ale z pewnością po chwili będzie chciało ją kontynuować; Najprawdopodobniej pomiędzy 10 a 18 Wasze dziecko zacznie mówić, zazwyczaj niezrozumiale, ale będzie już potrafiło powtórzyć intonację. Bardzo ważną rozwojowo umiejętnością jest podążanie dziecka za wzrokiem lub wskazaniem – ta umiejętność, powinna już występować u dziecka w wieku pomiędzy 11-14 (pojawia się od 9 Jest to jedna z ważniejszych kompetencji dziecka I najczęściej sprawdzanych przy ocenie jego umiejętności komunikacyjnych. Jest także istotna z punktu widzenia budowania przez dziecko kontaktu i relacji z drugą osobą. Doskonalenie zdolności dzielenia uwagi z dorosłymi (umiejętność ta pojawia się ok. 9 miesiąca życia dziecka)– u dziecka można zaobserwować kompetencję, którą jest umiejętność patrzenia na ten sam przedmiot w tym samym czasie i mimowolne kontrolowanie wzrokiem, czy rodzic patrzy na to samo. Mówimy wtedy o tym, że w relacji rodzic-dziecko tworzy się “trójkąt uwagi”, wierzchołkami tego trójkąta są dziecko - rodzic – przedmiot Pierwsze słowa pojawiają się zwykle pomiędzy 12-13 Niektóre źródła podają, że w wieku 12-18 dziecko mówi około 30 słów a rozumie ok. 100 słów. Dziecko potrafi pokazać na podstawowe części ciała u siebie, a czasem także i u misia. W wieku 13-15 miesięcy dziecko potrafi pokazać przedmiot, o jaki nam chodzi, a nawet pewne jego szczegóły (np. oko, ucho lalki) Prosi o jedzenie lub picie – proszenie o coś to kolejna ważna kompetencja u dziecka. W wieku dziecko może jeszcze nie mówić, nie wypowiadać słów, ale jednak jeśli chce coś dostać do jedzenia zrobi wszystko, żeby to dostać, bardzo ważna jest odpowiedź na pytanie – “w jaki sposób będzie się tego domagać?” Może się zdarzyć, że dziecko w wieku 13-15 zasygnalizuje potrzeby fizjologiczne, czasem po fakcie. W wieku ok. 15 m. ż. dziecko potrafi często poprosić o to, czego chce (nie tylko rzeczy do jedzenia), wydając jakiś dźwięk i niekiedy pokazując palcem. Umie całym ciałem wyrazić sprzeciw albo odmowę Rozumie podstawowe słowa i zdania Po instrukcji „włóż kółko do otworu” dziecko wkłada koło do właściwego otworu W wieku 15 miesięcy dziecko potrafi pokazać palcem to, o co prosi Co możesz robić? Pobaw się z dzieckiem pokazując mu różne przedmioty w pokoju, możesz pokazywać palcem: „to lampa”, „telefon”, „okno” – zawsze sprawdzaj czy dziecko patrzy na pokazywany obiekt, czy na koniec Twojego palca; Zanotuj, jakie pierwsze słowa wypowiada Twoje dziecko, zapisz jeśli wypowiada je w formie zniekształconej i tylko Ty wiesz, co tak naprawdę oznaczają. Często przy prawidłowym rozwoju mowy u dziecka pojawia się faza, w której dziecko próbuje się intensywnie skomunikować z otoczeniem, mówi wtedy wiele słów, często niezrozumiałych. Bądź “tłumaczem” swojego dziecka, gdyż tylko mama (tata, babcia, opiekunka) są w stanie rozszyfrować, co dziecko tak naprawdę powiedziało. Wskazywanie palcem to kolejna istotna umiejętność, zwróć uwagę, czy dziecko wyodrębnia palec wskazujący i używa go do pokazywania tego, co chce od Ciebie dostać. Jeśli dziecko nie pokazuje palcem, sprawdź - może pokazuje całą ręką, albo innym palcem niż wskazujący, a może pozostaliście na etapie, że dziecko innym zachowaniem potrafi spowodować, że coś dostanie. Umieść przedmioty, o które dziecko może chcieć poprosić w widocznym, ale niedostępnym dla dziecka miejscu – rozmawiaj z dzieckiem, o który rzeczywiście mu przedmiot chodzi. Jeśli dziecku szczególnie trudno jest wyodrębnić palec wskazujący – możesz spróbować na krótko (do tygodnia czasu) na palec wskazujący nalepić plasterek, pomalować paznokieć palca wskazującego lakierem do paznokci, założyć rękawiczkę z odciętym jednym palcem – takie wyszczególnienie niekiedy ułatwia dziecku wyodrębnić palec spośród innych i zacząć go używać. Możesz także pomóc mu go wyodrębnić przytrzymując delikatnie pozostałe paluszki i wspomagać je w ten sposób przy wskazywaniu. Zaproponuj zabawę w “pokaż co chcesz” – dziecko ma wskazać przedmiot, który lubi, albo który pasuje do układanki. Niezależnie kiedy rozpoczniesz przeprowadzanie z dzieckiem “treningu czystości”, czyli odzwyczajanie dziecka od pieluchy i naukę załatwiania się do toalety, pamiętaj, żeby odbywało się to w atmosferze spokoju i akceptacji, dobrą praktyką jest uczenie dziecka załatwiania potrzeb fizjologicznych od razu w łazience. Zaobserwuj, w jaki sposób dziecko prosi Cię o jedzenie lub picie. Z reguły dzieci w tym wieku przypominają sobie że chcą pić lub jeść wtedy, gdy widzą w pobliżu coś do jedzenia lub picia, albo gdy Ty coś akurat spożywasz. Dziecko może płakać, marudzić i domagać się jedzenia lub picia na różne sposoby, może też wyciągać rączki, albo palec wskazujący, może przy tym gaworzyć lub mówić słowo “am”. Zachęć dziecko, żeby swoją prośbę kierowało do osoby. Możesz też zamodelować sposób proszenia mówiąc “pokaż co chcesz?”, “powiedz am”. Pamiętaj, że nie należy przedłużać czasu podania dziecku jedzenia lub picia, o które prosi. Jedzenie i picie jest dla dziecka ważne. Rozwijanie zabawy W wieku 12-18 dziecko jest w fazie rozwoju sensomotorycznego i na etapie zabawy manipulacyjnej. Zazwyczaj dziecko jest pobudzone i zainteresowane, i samo organizuje sobie zabawę przy wykorzystaniu przedmiotów, które ma w zasięgu rąk. Dziecko nie odróżnia jeszcze co jest zabawką a co nią nie jest, chętnie będzie manipulowało wszystkim, co wpadnie mu w ręce. Słowem najlepiej oddającym charakter zabawy jest “eksperyment”. Z reguły najbardziej atrakcyjne są przedmioty codziennego użycia, które można polizać, rzucić nimi, postukać, pokręcić, itp. Zabawę dziecka w tym wieku charakteryzuje aktywne i celowe wykorzystanie metody prób i błędów. W zabawie można już zauważyć elementy naśladowania czynności zaobserwowanych w otoczeniu (odbieranie telefonu, mieszanie w kubeczku, wciskanie klucza do zamka, pisanie długopisem). Umiejętności dziecka: Tuli do siebie misia, lalkę lub inne zabawki. Próbuje upuszczać zabawkę z różnych wysokości, by sprawdzić, czy dobędzie się z niej inny dźwięk lub czy wyląduje w innym miejscu Dziecko przypomina sobie i później odtwarza jakąś czynność, nawet po dwóch dniach. Kształtowanie pojęcia stałości – dziecko odnajduje przedmiot niezależnie od tego, gdzie i w jaki sposób został schowany. Naśladowanie czynności dwuczęściowych. Ok. 18 coraz częściej dziecko próbuje naśladować czynności wykonywane przez osobę dorosłą, zaczyna uczestniczyć w zajęciach domowych. Co możesz robić? Zaproponuj dziecku zabawę w pokazywanie szczegółów, najpierw możesz pokazać dziecku gdzie lalka ma “oko”, “nos”, “włosy”, “brzuszek”, później poproś dziecko, o te same szczegóły pytaj w zabawie innymi lalkami, ale też misiem lub innym zwierzątkiem; Dostarcz dziecku do zabawy wiele różnych nieużywanych już sprzętów domowych, np. klucze, stary telefon, chochla, miska, pokrywki od słoików, sitko, gąbka, łyżka, szczotka do włosów itp. – pokazuj w jaki sposób można ich używać; Zaproponuj dziecku zabawy z wykorzystaniem pacynek, misiów, lal; Oglądaj wspólnie z dzieckiem książeczki, zachęcaj do wskazywania obrazków a także do nazywania obrazków – za pomocą dźwięków, słów dźwiękonaśladowczych lub prostych wyrazów; Zapewnij swojemu maluchowi kontakt z innymi dziećmi, z pewnością nie będą się jeszcze razem bawić, ale będzie okazja do zaobserwowania, w jaki sposób Twoje dziecko reaguje na inne dzieci – czy jest nimi zainteresowane, czy podchodzi i przygląda się ich zabawie, być może zacznie naśladować to, co one robią (często z odroczeniem), albo nawet podejmie jakąś własną inicjatywę; Dla dziecka ważne są też wszystkie zabawy polegające na naśladowaniu: czynności, ruchów, gestów min itp. Materiały pobrane ze strony Monika Anyszkiewicz-neurologopeda
Moje dziecko tam chodzi odkąd skonczyło 11 miesięcy i jestesmy nadal bardzo zadowoleni. widzi Pani, posłała Pani dziecko, nawet nie wie Pani gdzie, nie wie Pani, czy oni w ogóle mają prawo i warunki zająć się tak małym dzieckiem, ale kwituje Pani, że jest zadowolona.
Objawy autyzmu – zastanawiasz się czy dotyczą Twojego dziecka? Autyzm objawy – warto postawić szybką diagnozę i poznać ich przyczynę Autyzm to nie choroba sama w sobie, a cały zespół objawów. Objawy autyzmu są niecharakterystyczne – u każdego dziecka mogą być one inne, pojawiać się w różnym wieku i z różnym nasileniem. Najważniejsze jest poznanie przyczyny objawów ze spektrum autyzmu. Dzięki temu w wielu przypadkach można znacznie poprawić stan dziecka, a nawet zapewnić mu dalszy, normalny rozwój. Możesz umówić pobranie korzystając z formularza on-line Rejestracja 24h/dobę 2. Wybierz badanie rozwiń 3. Wybierz lokalizację rozwiń Podaj adres, w którym chciałabyś umówić wizytę domową Miasto: Kod pocztowy: Ulica: Numer domu: Numer mieszkania: (pole nieobowiązkowe) Telefon: Adres: Tel: (23) 682 67 03 Ciechanów, Ul Spółdzielcza 2 Tel: (29) 642 30 08 Ostrów Mazowiecka, ul. Słowackiego 6 Tel: (24) 361 74 30 Płock, ul. Dworcowa 2 Tel: (48) 386 13 08 Radom, ul. 1905 roku 20 Tel: (22) 100 32 65 Warszawa, ul. Cybernetyki 7 Tel: (25) 740 50 09 Siedlce, ul. Floriańska 57 Tel: (25) 786 66 64 Garwolin, ul. Jana Pawła II 17 Tel: (48) 685 64 55 Grójec, ul. Kopernika 8a Tel: (29) 642 30 59 Ostrołęka, ul. Pileckiego 14 Tel: 22 100 50 59 Legionowo ul. Sowińskiego 4 Tel: (48) 386 14 16 Kozienice, ul. Lubelska 40 Tel: (24) 361 74 30 Płońsk, ul. Grunwaldzka 11A Tel: (22) 100 32 65 Warszawa, ul. Krzywe Koło 8/10 Tel: (48) 386 13 08 Radom, ul. Królowej Jadwigi 13 Tel: (22) 100 32 65 Warszawa, ul. Sienna 86 Telefon: Adres: Tel: (32) 445 02 61 Katowice, ul. Bocheńskiego 38A Tel: (32) 445 07 11 Chorzów, Ul. Batorego 19 Tel: (33) 488 02 01 Cieszyn, u. Frysztacka 20 Tel: (34) 343 01 48 Częstochowa, Al. Pokoju 44 Tel: (32) 445 06 31 Gliwice, ul. Szafirowa 18 Tel: (32) 445 06 57 Rybnik, ul. Parkowa 4a Tel: (33) 488 03 16 Ustroń, ul. Stawowa 2A Tel: (32) 445 05 26 Zawiercie, ul. Powstańców Śląskich 8 Tel: (33) 488 00 84 Bielsko Biała, ul. Pszenna 11 Tel: (32) 445 09 77 Jastrzębie Zdrój, ul. Dworcowa 1D Tel: (32) 760 57 87 Racibórz, Ul. Kolejowa 19A Tel: (34) 343 00 49 Lubliniec, Ul. Mickiewicza 14 Tel: (32) 442 01 71 Wodzisław Śląski, ul. Gałczyńskiego 2 Tel: (32) 445 35 66 Mikołów, Os. 30-lecia 8 Tel: (32) 722 07 37 Czechowice-Dziedzice, ul. Sienkiewicza 8 Tel: (32) 445 37 31 Pszczyna, ul. Dobrawy 7 Tel: (32) 445 06 57 Żory, Polskiego 3C Tel: (32) 445 02 61 Będzin, ul. Małobądzka 141 Tel: (32) 445 02 61 Jaworzno, ul. Grunwaldzka 235 Tel: (32) 445 06 31 Gliwice, ul. Grodowa 1a Tel: (32) 445 02 61 Zabrze, Plac Wolności 311 Tel: (32) 445 02 61 Tychy, ul. Łabędzia 67/18, Polska Tel: 32 718 00 90 Sosnowiec, Al. Wolności 6 Tel: (32) 445 02 61 Szczekociny, ul. Jana Pawła II 6 Tel: (34) 343 01 48 Częstochowa, ul. Brzeźnicka 59 Tel. 533 090 626 Katowice, ul. Opolska 11/3 Tel. 533 090 626 Katowice, ul. Wiosny Ludów 24 Tel. 533 090 626 Katowice, ul. Witosa 21 Tel. 533 090 626 Katowice, ul. Radockiego 282 Tel. 533 090 626 Częstochowa, Wieluńska 28 Tel. 533 090 626 Częstochowa, Aleja Wolności 14 Telefon: Adres: Tel: (61) 27 941 03 Poznań, ul. Słowackiego 28 Tel: (62) 501 35 07 Kalisz, ul. Majkowska 13a Tel: (61) 278 56 55 Nowy Tomyśl, ul. Zbąszyńska 9 Tel: (67) 345 01 77 Piła, ul. Matwiejewa 6 Tel: (63) 220 21 65 Koło, ul. Bolesława Prusa 5 Tel: (63) 220 21 88 Konin, ul. Fryderyka Chopina 23A Tel: (62) 501 35 11 Kępno, ul. Mickiewicza 12 Tel: (62) 501 35 10 Ostrów Wielkopolski, ul. Wrocławska 28 Tel: (62) 594 05 95 Jarocin, ul. Hallera 9 Tel: (62) 501 35 10 Krotoszyn, ul. Wojciechowskiego 3 Tel: (63) 220 21 65 Turek, ul. Dąbrowskiego 7 Tel: (61) 278 50 80 Września, ul. Piastów 16 Tel: (61) 278 50 80 Kościan, ul. Nacławska 15 Tel: (62) 6250135 Leszno, ul. Racławicka 1a Tel: (63) 220 21 65 Koło, ul. PCK 8 Tel: (62) 501 35 10 Ostrów Wielkopolski, ul. Brzozowa 7 Tel: (61) 27 941 03 Poznań, ul. Braniewska 20 Tel: (61) 27 941 03 Poznań, ul. Kaspra Drużbickiego 7 Telefon: Adres: Tel: (85) 674 99 06 Białystok, ul. Dziesięciny 12 Tel: (87) 735 10 40 Suwałki, ul. Młynarskiego 9 Tel: (87) 735 10 06 Augustów, ul. Chreptowicza 1 Tel: (86) 225 23 53 Grajewo, Osiedle Południe 9 Tel: (85) 871 03 05 Bielsk Podlaski, ul. 3 Maja 15 Tel: (85) 674 99 06 Mońki, Al. Wojska Polskiego 42 Tel: (86) 225 23 53 Grajewo, ul. Kolejowa 8 TeL: (85) 733 32 22 Białystok, Sobieskiego 13 m 8 Telefon: Adres: Tel: (83) 410 20 36 Biała Podlaska, ul. Królowej Jadwigi 2 Tel: (82) 592 20 41 Chełm, 27 Tel: (81) 451 10 20 Lublin, ul. Przyjaźni 13 Tel: (84) 534 34 00 Zamość, ul. Jasna 14 Tel: (84) 534 34 08 Hrubieszów, Ul. Leśmiana 28 Tel: (81) 451 11 44 Kraśnik, Ul. Zygmunta Krasińskiego 16/6 Tel. (83) 410 20 45 Parczew, ul. 11 listopada 48 Tel. (81) 451 11 75 Puławy, ul. Centralna 15 Tel: (25) 740 56 04 Łuków, ul. Sienkiewicza 7A Tel: (84) 534 35 35 Tomaszów Lubelski, ul. Petera 3 Tel: (81) 451 10 20 Lubartów, 3-5 Tel: (84) 534 35 35 Biłgoraj, ul. Tadeusza Kościuszki 18 Tel: (81) 451 10 20 Lublin, ul. Okopowa 3 Tel: (84) 534 34 00 Zamość, al. Jana Pawła II nr. 19 Telefon: Adres: Tel: (56) 690 40 98 Brodnica, 8 Tel: (52) 569 11 16 Bydgoszcz, ul. Karłowicza 3-5 Tel: (56) 690 40 97 Grudziądz, ul. Klasztorna 9/11 Tel: (52) 569 10 93 Inowrocław, ul. Dworcowa 71 Tel: (56) 690 40 95 Toruń, ul. Stefana Srebrnego 1 Tel: (54) 412 41 03 Włocławek, ul. Zduńska 2 Tel: (54) 421 00 07 Ciechocinek, ul. Marii Konopnickiej 37 Tel: (56) 690 41 88 Golub-Dobrzyń, ul. Szosa Rypińska 4a Tel: (52) 569 10 88 Świecie, ul. Bydgoska 1 Tel: (54) 412 41 03 Lipno, ul. Kościuszki 21 Tel: (54) 412 41 03 Wielgie, Wielgie ul. Starowiejska 10 Tel: (52) 569 11 16 Bydgoszcz, ul. M. Skłodowskiej-Curie 26 Telefon: Adres: Tel: (18) 521 14 92 Bukowina Tatrzańska, ul. Długa 145 Tel: (18) 521 12 60 Nowy Sącz, ul. Kochanowskiego 2 Tel: (18) 521 11 84 Nowy Targ, ul. Wojska Polskiego 14 Tel: (33) 488 02 75 Sucha Beskidzka, ul. Mickiewicza 56 Tel: (14) 696 00 79 Tarnów, ul. Niepodległości 3a Tel: (18) 521 10 81 Krynica Zdrój, ul. Reymonta 21 Tel: (12) 444 68 60 Kraków, ul. Kościuszki 44 Tel: (12) 444 68 60 Kraków, ul. Mehoffera 6 Tel: (12) 312 41 53 Krzeszowice, ul. Stolarska 1 Tel. (18) 521 10 74 Zakopane, ul. Orkana 6d Tel: (14) 696 00 79 Tarnów, ul. Goldhammera 10 Tel: (12) 444 68 60 Wieliczka, ul. Wincentego Pola 4a Tel: (33) 488 02 75 Wadowice, osiedle Kopernika 10B Tel: (12) 444 68 60 Kraków, ul. Zdrowa 1/3 Tel: (12) 638 38 18 Kraków ,ul. Zachodnia 5/12 A Tel: (33) 488 02 75 Myślenice, ul. Osiedle Tysiąclecia 1 Tel: (33) 488 02 75 Bochnia, ul. Krakowska 27 A Tel: (12) 444 68 60 Miechów, ul. Słowackiego 13 Telefon: Adres: Tel: (52) 569 10 67 Chojnice, Ul. Mickiewicza 3 Tel: (58) 739 69 24 Gdynia, ul. 84 Tel: (58) 739 66 96 Gdańsk, ul. Subisława 24 Tel: (59) 722 84 43 Słupsk, ul. Juliusza Kossaka 22 Tel: (58) 746 34 72 Wejherowo, ul. I Brygady Pancernej 36 Tel: (59) 722 84 26 Czarne, Plac Wolności 10 Tel: (55) 621 23 05 Kwidzyn, ul. 11 Listopada 20/1 Tel: (55) 612 93 10 Malbork, 14 Tel: (58) 739 67 99 Starogard Gdański, ul. Skarszewska 10A Tel: (59) 727 33 15 Człuchów, Os. Wazów 8 Tel: (58) 739 66 96 Kartuzy, ul. Sambora 21A Tel: (59) 722 84 43 Bytów, ul. Lęborska 11 Tel: (58) 739 66 96 Puck, ul. I Armii Wojska Polskiego 27 Tel: (59) 727 33 15 Ustka, ul. Mickiewicza 12 Tel: (59) 722 84 43 Tuchomie, ul. Jana III Sobieskiego 22 Tel: (58) 739 69 24 Gdynia, ul. Warszawska 34/36 Tel: (59) 722 84 43 Słupsk, ul. Zielona 8 Telefon: Adres: Tel: (55) 621 21 99 Elbląg, ul. Nowowiejska 7 Tel: (89) 627 16 68 Olsztyn, ul. Wioślarska 4 Tel: (89) 627 12 88 Szczytno, ul. Chrobrego 10 Tel: (89) 627 13 20 Ostróda, ul. Jana Sobieskiego 3C Tel: (89) 627 13 43 Biskupiec, ul. Armii Krajowej 1A Tel: (23) 682 23 32 Mława, ul. Anny Dobrskiej 1 Tel: (87) 735 13 18 Pisz, ul. Sienkiewicza 4 Tel: (89) 627 16 68 Bartoszyce, u. Andrzeja Wajdy 10 Tel: (55) 621 21 99 Braniewo, ul. Żeromskiego 14a Tel: (89) 627 13 43 Biskupiec, ul. Armii Krajowej 8 Tel: (87) 735 13 18 Ełk ul. Nadjeziorna 23/A2 Tel: (89) 627 16 68 Olecko, 11 listopada 23 Tel: (55) 621 21 99 Elbląg, ul. Bema 80/3-4 Tel: (89) 627 13 43 Lidzbark Warmiński, ul. 11 Listopada Telefon: Adres: Tel: (15) 816 50 20 Gorzyce, ul. Piłsudskiego 17 Tel: (17) 784 00 51 Rzeszów, 11 Tel. (15) 816 50 66 Stalowa Wola, ul. Okulickiego 36 Tel. (14) 696 06 51 Sanok, ul. Przemyska 24 Tel: (13) 444 01 02 Krosno, ul. 1000 lecia 13 Tel: (16) 736 11 17 Jarosław, ul. Poniatowskiego 53 Tel: (16) 736 11 17 Lubaczów, ul. Kościuszki 141/7 Tel: (17) 784 00 51 Rzeszów, Pl. Wolności 17 Tel: (17) 784 00 51 Rzeszów, 31 Telefon: Adres: Tel: (95) 783 51 55 Gorzów Wielkopolski, ul. Kombatantów Tel: (68) 414 50 54 Zielona Góra, ul. Wyszyńskiego 99 Tel: (65) 356 82 52 Wschowa, ul. Zygmunta Starego 4 Tel: (95) 783 51 55 Gorzów Wielkopolski, ul. Łużycka 7 Tel: (68) 414 52 72 Żary, ul. Strzelców 10 Tel: (95) 711 70 06 Strzelce Krajeńskie, Al. Wolności 9 K Tel: (68) 414 50 54 Zielona Góra, ul. Kazimierza Wielkiego 6A Telefon: Adres: Tel: (75) 610 60 29 Jelenia Góra, ul. Ogińskiego 1B Tel: (76) 745 40 29 Legnica, ul. Piekarska 7 Tel: (74) 660 62 60 Wałbrzych, ul. Armii Krajowej 22-23 Tel: (71) 723 00 56 Wrocław, Ul. Kunickiego 37A Tel: (71) 723 00 56 Kobierzyce, Ul. Witosa 5 Tel: (74) 660 61 88 Kłodzko, Ul. Wojska Polskiego 18 Tel: (71) 723 01 46 Bystrzyca, Ul. Chrobrego 14 Tel: (71) 723 00 56 Ślęza, ul. Przystankowa 2 Tel. (71) 723 00 56 Wrocław, ul. Trwała 7 Tel: (74) 660 62 55 Świdnica, ul. Kliczkowska 37 Tel: (71) 723 73 40 Oleśnica, ul. gen. J. Hallera 25 Tel: (76) 745 43 03 Złotoryja, ul. Rynek 5/2 Tel: (76) 745 40 29 Jawor, ul. Piłsudskiego 10 Tel: (75) 610 60 29 Kamienna Góra, ul. Władysława Broniewskiego 26A Tel: (71) 723 00 56 Wrocław, ul. Skarbowców 121-123 Tel: (76) 745 40 29 Legnica, ul. Biegunowa 2 Tel: (76) 745 43 03 Ząbkowice Śląskie, 18 Telefon: Adres: Tel: (41) 519 652 379 Kielce, al. Tysiąclecia Państwa Polskiego 17a Tel: (41) 241 22 19 Ostrowiec Świętokrzyski, Os. Ogrody 29 Tel: (41) 241 22 01 Starachowice, ul. Jana Pawła II 1 Tel: (41) 241 22 02 Końskie, ul. Południowa 1 Tel: (41) 260 80 03 Jędrzejów, ul. Małogoska 25 Tel: (41) 248 39 99 Pińczów, ul. Batalionów Chłopskich 33 Tel: (41) 241 21 45 Włoszczowa, Ul. Mleczarska 11 Tel: (41) 519 652 379 Kielce, ul. Śląska 13 Tel: (41) 519 652 379 Kielce, ul. Podklasztorna 120/2 Tel: (41) 519 652 379 Sędziszów, ul. Dworcowa 23 Telefon: Adres: Tel: (77) 547 48 08 Kędzierzyn Koźle, ul. Czerwińskiego 3 Tel: (77) 547 44 60 Kluczbork, ul. Grunwaldzka 20 Tel: (77) 547 44 59 Nysa, ul. Ogrodowa 1 Tel. (77) 541 83 66 Prudnik, ul. Ogrodowa 2a Tel: (77) 547 43 14 Brzeg, ul. Trzech Kotwic 6 Tel: (77) 547 43 14 Opole, ul. Kościuszki 2 Tel: (77) 547 43 14 Opole, ul. Katowicka 55 Tel: (77) 547 43 14 Nysa, ul. Marcinkowskiego 2-4 Tel: (77) 547 43 14 Strzelce Opolskie, ul. Marka Prawego 9 Tel: (77) 547 43 14 Głubczyce, ul. M. Skłodowskiej-Curie 26 Telefon: Adres: Tel: (24) 386 21 11 Kutno, ul. Sienkiewicza 16 Tel: (42) 279 72 24 Łódź, ul. Kniaziewicza 20a Tel: (44) 744 13 10 Piotrków Trybunalski, ul. Polna 13/13A Tel: (44) 744 12 75 Radomsko, ul. Mickiewicza 29 Tel: (46) 816 61 99 Skierniewice, ul. Sobieskiego 29 Tel: (44) 744 12 99 Tomaszów Mazowiecki, ul. Barlickiego 15 Tel: (44) 744 13 55 Bełchatów, ul. Edwardów 2A Tel: (43) 655 74 09 Wieluń, ul 30 Tel: (43) 656 43 73 Sieradz, ul. Krakowskie Przedmieście 10 Tel: (42) 279 74 94 Zgierz, ul. Dąbrowskiego 19 Tel: (42) 279 72 24 Pabianice, ul. Warszawska 6 Tel: (42) 279 72 24 Łódź, ul. Bazarowa 9 Telefon: Adres: Tel: (91) 852 22 36 Szczecin, ul. Powstańców Wielkopolskich 66/68 Tel: (94) 716 60 83 Szczecinek, ul. Kilińskiego 7 Tel: (67) 345 01 36 Wałcz, ul. Piastowska 3 tel. (94) 716 63 51 Dębno, ul. Kościuszki 48 Tel. (94) 716 60 72 Koszalin, ul. Traugutta 31/3 Tel. (91) 852 22 67 Świnoujście, ul. Piłsudskiego 23-25 Tel: (91) 831 09 04 Gryfice, ul Ruta 9 Tel: (95) 711 70 38 Myślibórz, ul. Kościelna 15 Tel: (91) 831 09 77 Kamień Pomorski, ul. Kopernika 28 Tel: (91) 852 22 36 Goleniów, ul. Partyzantów 11 Tel: (59) 727 33 15 Sławno, ul. Chełmońskiego 9 Tel: (91) 852 28 06 Stargard, ul. Kilińskiego 3 Tel. (94) 716 60 72 Koszalin, ul. Słowackiego 4 Telefon: Adres: Tel. 533 090 626 Katowice, ul. Czerwińskiego 8 1. Objawy autyzmu – co może Cię zaniepokoić? 2. Jak sprawdzić czy objawy autyzmu są spowodowane zmianami w genach? 3. Pewność wyniku badania genetycznego 4. Najczęściej zadawane pytania Objawy autyzmu – co może Cię zaniepokoić? Objawy autyzmu zazwyczaj pojawiają się przed 2 – 3 rokiem życia (jednak nie jest to regułą) i mogą dotyczyć różnych sfer rozwoju dziecka. Najczęściej do objawów autyzmu zalicza się: niechęć do zabawy z rówieśnikami i dorosłymi (unikanie nawiązywania relacji), unikanie dotyku, nawet rodziców, problemy z koncentracją uwagi, problemy z mową, ‘dziwne’ zachowania: ciągłe układanie zabawek w jeden określony sposób (np. kolorami), używanie nietypowych przedmiotów do zabawy, machanie rączkami, uporczywe powtarzanie czynności, czy słów, unikanie kontaktu wzrokowego, nie nawiązywanie relacji emocjonalnej (dziecko nie chce się przytulać, nie okazuje uczuć, nie odwzajemnia uczuć). Jeśli takie objawy Cię niepokoją, koniecznie sprawdź czym mogą być spowodowane. Objawy autyzmu – możliwe przyczyny Przyczyn autyzmu może być wiele – od uszkodzeń okołoporodowych, nieszczęśliwych wypadków (np. uraz głowy), po wady w budowie układu nerwowego. Przyczyny te najczęściej wykluczane są przez neurologa w początkowej facie diagnozy autyzmu. Jeżeli neurolog nic nie stwierdzi – kolejnym krokiem jest sprawdzenie genów dziecka. Objawy autyzmu u dzieci – przyczyna często leży w genach Objawy autyzmu mogą być spowodowane zmianami w genach, które prowadzą do rozwoju chorób wrodzonych, w tym chorób metabolicznych. U 1 na 10 dzieci z objawami autyzmu, przyczyna zaburzeń leży w genach.[1] Wśród chorób monogenowych, które mogą stanowić przyczynę zaburzeń ze spektrum autyzmu są zespół kruchego chromosomu X (gen FMR1) czy zespół Retta (MECP2).[2] Diagnozuje się również: choroby metaboliczne u dzieci (ponad tysiąc tego typu zaburzeń) stwardnienie guzowate zespół Sotosa Zespół Cowdena Zespół Smitha Lemliego i Opitza Neurofibromatoza typu1 Zespół Jouberta Zespół Timothy Zespół DiGeorge`a Zespół Williamsa i Beurena Zespół Cri Du Chat Zespół Charge Objawy autyzmu u dzieci – dlaczego mogą je powodować choroby metaboliczne? Choroby metaboliczne są związane z dietą dziecka. Najczęściej u dziecka z chorobą metaboliczną trzeba jak najwcześniej wprowadzić odpowiednią, bezpieczną dla niego dietę, aby zapewnić mu prawidłowy rozwój: należy wprowadzić suplementację niektórymi składnikami, których dziecku brakuje (jeśli brakuje ważnego składnika, organizm nie może się prawidłowo rozwijać), lub należny ograniczyć pewne składniki diety, które dla dziecka są toksyczne. Choroba metaboliczna może uszkodzić układ nerwowy (w tym także mózg). A takie uszkodzenia sprawiają, że dziecko przestaje się normalne zachowywać – pojawiają się objawy autyzmu. Choroby metaboliczne nie muszą być widoczne od razu po urodzeniu. Często rozwijają się one 'po cichu’, przez kilka lat – dziecko rodzi się zdrowe i rodzice nie zauważają niepokojących objawów. W tym czasie wrodzona choroba metaboliczna powoli uszkadza mózg i nerwy dziecka. Objawy autyzmu mogą być pierwszymi objawami choroby metabolicznej. Natomiast jeśli w tym momencie nie zostanie wdrożone leczenie, dalsze konsekwencje mogą być bardzo poważne. Może dojść do mocnego upośledzenia intelektualnego dziecka.. W takim przypadku sama terapia, czy zajęcia wspomagające rozwój nie będą wystarczające i nie zapobiegną pogłębieniu się choroby. Leczenie choroby metabolicznej polega na wprowadzeniu odpowiedniej diety lub suplementacji To pozwala na poprawę funkcjonowanie dziecka, a w niektórych przypadkach – cofnięcie się niepokojących objawów. Zapobiega też dalszemu rozwojowi choroby metabolicznej i jej tragicznym skutkom, które niestety dotyczą również innych narządów. Tak się dzieje na przykład w przypadku choroby syropu klonowego – jej pierwsze objawy, takie jak apatia u dziecka są charakterystyczne dla autyzmu. Inny przykład to arganinemia – choroba genetyczna, która wywołuje opóźnienie rozwojowe oraz przyczynia się do problemów z koordynacją ruchową. W obu przypadkach, aby pomóc dziecku i zminimalizować niepożądane objawy wystarczy zmiana diety i wykluczenie z niej białka. Jak sprawdzić czy objawy autyzmu są spowodowane zmianami w genach? Należy wykonać badania genetyczne. Jest to najszybsza metoda pozwalająca w wielu przypadkach na postawienie ostatecznej diagnozy. W naszej ofercie mamy badania, które diagnozują praktycznie wszystkie zaburzenia mogące powodować objawy autyzmu, w tym najszersze badanie możliwe do wykonania: badanie WES. Test WES pozwala na przeszukanie wszystkich genów dziecka w jednej analizie, w celu wykrycia mutacji mogących odpowiadać za objawy. Badane są wrodzone wady metabolizmu. Standardowe badania WES sprawdzają najlepiej na ten moment poznane części genów – eksony. Najlepsze badania są w stanie zweryfikować również dużą część dodatkowych części genów – intronów. Oferujemy dwa rodzaje badań WES w kierunku objawów autyzmu: ⭐BADANIE WES PREMIUM - najszersze dostępne badanie WES w Polsce 👉 WES PREMIUM to badanie WES o rozszerzonym zakresie. Oprócz zmian w eksonach sprawdza dodatkowo zmiany w intronach. Analiza dotyczy tylko tych zmian w intronach, których działanie jest dobrze poznane, opisane i mogą mieć znaczenie dla diagnozy pacjenta. Pomija się natomiast części intronów, których działania nauka na razie nie potrafi zinterpretować – takie informacje wprowadziłyby jedynie zamieszanie i utrudniły postawienie rozpoznania. WES PREMIUM daje więc największą szansę na odkrycie przyczyny problemów zdrowotnych i wprowadzenie leczenia – w szybkim czasie. Każda wykryta zmiana w genie jest ponownie sprawdzana ponad 100 razy dla najwyższej pewności wyniku. Jest to najnowocześniejsze i najbardziej precyzyjne badanie genetyczne. 👉 Badanie WES PREMIUM sprawdza wszystkie znane zmiany w genach, o których wiadomo że mogą powodować rozwój objawów choroby wrodzonej i mogą być podstawą do postawienia diagnozy. 👉 Do badania WES PREMIUM jest możliwość dokupienia badania wrażliwości na leki. W badaniu sprawdzana jest wrażliwość pacjenta na 89 substancji leczniczych, które zawarte są w ponad 550 lekach dostępnych na polskim rynku. Wśród nich znajdują się leki przeciwbólowe (np. ibuprofen) , stosowane w leczeniu padaczki i zaburzeń neurologicznych, kardiologiczne, znieczulające, psychiatryczne. Dzięki takiej wiedzy stosowanie leków jest bezpieczniejsze, a terapia dużo skuteczniejsza. Badanie WES PREMIUM – badane leki BADANIE WES STANDARD 👉 Standardowe badanie WES analizuje najlepiej poznaną część DNA pacjenta, czyli eksony. Poszukuje w nich niebezpiecznych zmian, które będzie można uznać za przyczynę objawów. Badanie WES jest bardzo precyzyjne – każdy gen jest sprawdzany kilkadziesiąt razy, aby mieć pewność co do jego budowy. Dzięki temu wynik jest wartościowy dla lekarza genetyka, który na jego podstawie może podstawić diagnozę danej choroby i zadecydować o dalszym leczeniu. 💪 W badaniu WES STANDARD sprawdzone zostanie ryzyko zachorowania na Rdzeniowy Zanik Mięśni (SMA). Badanie WES – na co zwrócić uwagę przy wyborze? Badania WES dostępne w Polsce mogą się różnić między sobą. Przed wyborem badania dla dziecka warto dopytać o poniższe aspekty: 👩⚕ Czy jest dostępna konsultacja PRZED badaniem i PO badaniu? DWIE konsultacje genetyczne są niezbędne przy wykonaniu badania WES. Konsultacja przed badaniem służy do tego, aby lekarz specjalista genetyk ocenił i opisał objawy Pacjenta zgodnie ze swoją wiedzą. Prawidłowy opis objawów ma duży wpływ na to jak będzie przeprowadzona analiza. Badanie WES zawsze jest wykonywane indywidualnie i jest ukierunkowane na poznanie przyczyn objawów konkretnego pacjenta. Jeżeli objawy nie zostaną dobrze opisane lub jeżeli coś zostanie pominięte to wynik badania może nie być pełny. Rodzice nie zawsze wiedzą co należy wpisać w dokumentacji do badania, dlatego konsultacja przed badaniem powinna być częścią badania WES. Konsultacji po badaniu, czyli konsultacja wyniku jest niezbędna, aby prawidłowo zrozumieć informacje wynikające z analizy. Lekarz powinien wyjaśnić rodzicowi co się zmieni z postępowaniu z dzieckiem, jakie są możliwości leczenia, czy dana mutacja może być dziedziczona w rodzinie. Dzięki temu rodzic unika samodzielnego poszukiwania informacji, które może niestety prowadzić do błędnego postępowania z dzieckiem. ⭐Jaki jest ZAKRES analizy? Zakres sprawdzanych zmian w genach może być różny w zależności od użytej technologii. To trochę tak jak z badaniami z krwi. Można wykonać podstawową morfologię, ale to nie da pełnego obrazu o stanie zdrowia pacjenta. Dodatkowo z krwi można zrobić wiele innych parametrów, np. poziom witamin czy mikroelementów, cholesterolu, metabolitów itd. Tak samo w genach można sprawdzić różne rzeczy. Podstawowe badanie WES sprawdza eksony – najlepiej poznane części genów, które wpływają na rozwój chorób wrodzonych. Istnieje jednak już technologia sprawdzająca introny – równie ważne części genów, jednak dużo trudniejsze do sprawdzenia. Najlepsze badanie WES (WES PREMIUM) jest w stanie sprawdzić również je, co zwiększa szansę na poznanie przyczyny objawów nawet o 11% – a to bardzo dużo. Dodatkowe parametry genów, które można sprawdzić w badaniu WES, to np. większe ubytki lub nadmiar materiału DNA (tzw. zmiany liczby kopii – CNV) czy DNA mitochondrialne, które jest bardzo ważne w przypadku chorób związanych z układem nerwowym (np. padaczką). Niektóre badania WES mogą również zaraportować informacje związane nie tylko ze zdrowiem, ale także tym, jak organizm reaguje na leki i jakie powinno być ich dawkowanie. Takie informacje również mogą kryć się w genach. Warto więc przed wyborem mieć wiedzę, jaki zakres będzie miało wybrane badanie. ⭐CZY UŻYWANE SĄ PŁATNE BAZY DANYCH? Kolejną ważną rzeczą przy wyborze badania WES są bazy danych. Od tego, czy są to bazy płatne czy jedynie bezpłatne, może zależeć wynik badania. Bazy danych to takie SŁOWNIKI dla osób wykonujących analizę WES. W momencie kiedy u pacjenta zostanie wykryta zmiana w danym genie, diagnosta sprawdza jej znaczenie – tak jak sprawdza się znaczenie słowa w słowniku. Ważne jest to, do jakiego ‘słownika’- bazy, diagnosta ma dostęp. Bazy bezpłatne nie mają wszystkich możliwych informacji – wszystkich ‘słów’. Są więc niepełne. Dopiero użycie płatnych baz danych (np. HGMD) gwarantuje dostęp do wszelkich informacji, które mogą zaważyć na wyniku pacjenta. Tanie badania WES zazwyczaj wykonywane są w oparciu o BEZPŁATNE BAZY DANYCH. Użycie tylko ich ma realny wpływ na to, czy wynik będzie pełny. Na przykład w bazie bezpłatnej zmiana wykryta u dziecka może nie istnieć, więc nie zostanie zaraportowana na wyniku badania, natomiast w płatnej bazie ta zmiana będzie wyjaśniona i na tej podstawie już powinna zostać wskazana na wyniku. Dla pacjenta to, że laboratorium korzysta z płatnych baz danych, oznacza, że zwiększa się szansa na postawienie rozpoznania i pomoc dziecku. ⭐ CZY LABORATORIUM POSIADA CERTYFIKATY? 👉 Bardzo ważnym aspektem podczas wyboru badania WES są certyfikaty, które posiada laboratorium wykonujące analizy. Dlaczego certyfikaty są tak istotne? Ponieważ świadczą o tym, że laboratorium stosuje procedury i wyśrubowane standardy, które zapewniają wiarygodność wyników. Dla pacjenta oznacza to po prostu pewność diagnozy i to, że nic nie zostało przeoczone. Jeśli badanie WES jest wykonywane w certyfikowanym laboratorium, to można mieć pewność, że instytucja zewnętrzna (np. Polskie Towarzystwo Genetyki Człowieka, Europejska Agencja Kontroli Jakości Badań Genetycznych) sprawdziła, że proces analizy jest stworzony i stosowany zgodnie z zaleceniami i standardami. Instytucje zewnętrzne wydają certyfikat tylko po spełnieniu wymaganych norm. Uzyskanie certyfikatu nie jest proste – wymaga wdrożenia wyśrubowanych procedur i utrzymywania ich, jednak laboratoria decydują się na ten wysiłek, ponieważ gwarantuje to jakość i wiarygodność wyników. Jeśli Twoje dziecko ma objawy autystyczne zachęcamy do bezpłatnej konsultacji. Przeprowadzimy z Tobą dokładny wywiad zdrowotny i zaproponujemy najlepsze badania: W leczeniu dzieci z objawami autyzmu szerokie zastosowanie ma marihuana lecznicza. Badania naukowe wykazują, iż przyjmowanie preparatów z medyczną marihuaną mocno poprawia codzienne funkcjonowanie dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Marihuana lecznicza umożliwia zredukowanie objawów neurologicznych. Poprawa została zaobserwowana również odnośnie drgawek u dzieci i tików. Pozwala ona także na zminimalizowanie u małego pacjenta wahania nastrojów (zmniejszona ilość ataków gniewu) oraz zwiększenie komfortu codziennego funkcjonowania (np. znacząca poprawa jakości snu). Przeczytaj więcej o marihuanie leczniczej. Aby zadbać o bezpieczeństwo stosowania marihuany warto przeprowadzić badania, które pozwalają sprawdzić czy dziecko posiada gen odpowiedzialny za zwiększenie lub zmniejszenie wrażliwości na ten lek. 💙 ❓ Najczęściej zadawane pytania: 🏠 Gdzie można wykonać badanie WES? 🏠 W DOMU: Próbkę do badania (krew żylną) może pobrać pielęgniarka mobilna w domu pacjenta. 👉 😷 Pielęgniarki, które współpracują z nami przestrzegają wszelkich zasad higieny, a zestaw do pobrania próbki jest sterylny i bezpieczny dla dziecka! 😷 😷 Każda pielęgniarka mobilna jest przez nas wyposażona w jednorazową maseczkę i rękawiczki!😷 W przypadku WYMAZU Z POLICZKA próbką można pobrać samodzielnie, bez pomocy personelu medycznego lub również przy pomocy pielęgniarki mobilnej. 📨 W PLACÓWCE MEDYCZNEJ W CAŁEJ POLSCE Współpracujemy z ponad 200 placówkami medycznymi na terenie całek Polski, umówimy Cię na pobranie próbki do badania najbliżej Twojego miejsca zamieszkania. Umów wizytę domową lub wizytę w placówce: formularz on-line Rejestracja 24 h/dobę 💉 Co w sytuacji jeżeli pobrana próbka nie będzie się nadawać do analizy? W rzadkich przypadkach może być konieczne ponowne pobranie próbki do badania, np. na skutek uszkodzenia mechanicznego, niewystarczającej jakości materiału, zanieczyszczenia materiału, problemów technicznych itp. W takiej sytuacji organizujemy ponowne pobranie bez dodatkowych opłat. Dotyczy to zarówno próbki krwi jak i wymazu z policzka. 💉Jak należy przygotować dziecko do pobrania krwi? Do pobrania krwi nie trzeba być na czczo, natomiast wskazane jest, aby na kilka godzin przed pobraniem pacjent dużo pił i był nawodniony. Pobranie krwi jest bezpieczne. Natomiast w niektórych przypadkach w miejscu pobrania krwi (wkłucia) może powstać krwiak, bardzo rzadko może dojść do uszkodzenia nerwów. Możliwe, że w trakcie pobrania krwi konieczne będzie przytrzymanie dziecka. U dzieci, u których niemożliwe będzie pobranie krwi z żyły odłokciowej, możliwe jest wkłucie się w nietypowe miejsca (u dzieci jest to częsta główka). Może się również zdarzyć, że zajdzie potrzeba kilkukrotnego wkłucia. Jest to standardowa procedura w przypadku pobrań krwi u dzieci i nie należy się tym niepokoić. Nasze pobrania organizujemy jedynie z personelem medycznym, który ma doświadczenie w pobieraniu krwi u dzieci i noworodków. Osoba pobierająca krew zawsze stara się to zrobić w sposób jak najbardziej komfortowy i przyjazny dla małego pacjenta. Ilość krwi do badania nie jest duża, dlatego najczęściej pobranie przebiega bardzo sprawnie i bezproblemowo. 👉 😷 Pielęgniarki, które współpracują z nami przestrzegają wszelkich zasad bezpieczeństwa i higieny, a zestaw do pobrania próbki jest sterylny i bezpieczny dla dziecka! 👉 Jak otrzymam wynik badania WES? Po pobraniu próbki do badania, Pacjent otrzyma dostęp do Panelu Klienta on-line. Wynik zostanie opublikowany w Panelu Klienta w wersji PDF (taki wynik jest w pełni wartościowy, ponieważ zawiera podpis elektroniczny). O terminie publikacji wyniku Pacjent zostanie poinformowany SMSem. Dzięki Panelowi, zarówno dane osobowe pacjenta jak i wyniki badań są odpowiednio zabezpieczone. 📲 Kiedy odbędzie się konsultacja wyniku z lekarzem? Terminy oczekiwania na konsultacje z naszymi lekarzami genetykami to od kilku dni do dwóch tygodni (dotyczy to zarówno konsultacji przed badaniem jak i konsultacji wyniku badania). Termin konsultacji można wybrać samodzielnie korzystając z dostępu do Panelu Klienta. 💲 Czy jest możliwość płatności ratalnej? Tak – wystarczy się z nami skontaktować, a wyjaśnimy jak uzyskać możliwość płatności ratalnej. Istnieje również możliwość płatności odroczonej do 54 dni – PayPo. 💲 Czy badanie WES można sfinansować przez Fundację? Tak! Jeżeli pacjent jest Podopiecznym danej Fundacji to mamy możliwość wystawienia na nią faktury, przygotowujemy również kosztorysy. Dodatkowo podjęliśmy współpracę z poniższymi Fundacjami. Ich Podopieczni mogą liczyć na zniżki! „Obywatelska Fundacja Pomocy Dzieciom” POLSKA FUNDACJA POMOCY DZIECIOM NIEDOSŁYSZĄCYM – ECHO Fundacja “Serca dla Maluszka” Fundacja „Radość z Uśmiechu” 🕒 Ile się czeka na wynik badania WES? Czas oczekiwania na wynik badania WES STANDARD to 10 tygodni. Czas oczekiwania na wynik badania WES PREMIUM to 5-7 tygodni. ✈ Mieszkam za granicą, jak mogę wykonać badanie WES? Badanie WES PREMIUM można wykonać z wymazu z policzka. Wystarczy, że zamówią Państwo zestaw do pobrania próbek do domu (przesyłamy zestawy również za granicę bez dodatkowych opłat). Natomiast po pobraniu materiału prosimy o jego odesłanie we własnym zakresie do naszego laboratorium. W przypadku pobrania krwi, należy samodzielnie zorganizować takie pobranie w miejscu zamieszkania. Możemy wysłać zestaw do pobrania krwi oraz niezbędną dokumentację na wskazany zagraniczny adres bez dodatkowych opłat. Krew powinna zostać odesłana do Laboratorium w dniu pobrania na koszt pacjenta, dla bezpieczeństwa pobranie powinno się odbyć w poniedziałek lub wtorek. 🚗Czy próbka jest bezpieczna w transporcie? WYMAZ Z POLICZKA – tak, ponieważ wymaz z policzka jest bardzo dobrym nośnikiem DNA. Podczas nawet dalekiej podróży (transportem lotniczym) próbka nie traci na jakości. Jeśli jednak podczas analiz okazałoby się, że materiał DNA nie jest wystarczający aby na jego podstawie wydać wynik, oferujemy Państwu ponowne darmowe pobranie próbki. Takie sytuacje zdarzają się jednak niezwykle rzadko i są raczej związane z nieprawidłowym pobraniem, aniżeli uszkodzeniem próbki podczas transportu. PRÓBKA KRWI – tak, jeżeli zostanie dostarczona do Laboratorium w przeciągu 72 godzin. Do momentu wysyłki próbki powinna być ona przechowywana w lodówce. 👉 Czy przed badaniem zostanie przeprowadzany wywiad medyczny? Tak – przed badaniem odbędzie się konsultacja kwalifikująca Pacjenta do badania. Lekarz genetyk nie tylko doradzi czy badanie WES jest odpowiednim rozwiązaniem w danym przypadku, ale również pomoże w wypełnieniu dokumentacji medycznej do badania. Brak rzetelnej informacji o stanie zdrowia może mieć wpływ na analizę kliniczną i finalny wynik badania. Analiza materiału genetycznego jest indywidualna – ukierunkowana na objawy występujące u Pacjenta i poszukiwanie ich genetycznych możliwych przyczyn, w tym rzadkich zmian w genach (VUS). 🕒 Czy wynik badania WES można zaktualizować w przyszłości? Tak, istnieje taka możliwość. W pierwszym etapie badania WES wykonywane jest sekwencjonowanie egzomu. Jeżeli pacjent wyrazi zgodę, materiał ten może być przechowywany. Jeżeli pacjent będzie chciał zaktualizować wynik w przyszłości, w niektórych przypadkach będzie można pominąć tą jedną część analizy. Aktualizacja wyniku może być istotna jeżeli u pacjenta pojawiły się nowe objawy kliniczne. Warto również aktualizować badanie WES co kilka lat ze względu na ciągły rozwój medycyny i aktualizację baz danych, do których 'dokładane’ są kolejne istotne dla zdrowia mutacje. 👉 Czy otrzymam surowe dane (tzw. raw data), czyli spis budowy wszystkich genów? Surowe dane są możliwe do uzyskania na szczególną prośbę pacjenta, w przypadku badania WES STANDARD – za dodatkową opłatą. Surowe dane są przydatne jedynie w momencie kiedy ma się dostęp do analizy bioinformatycznej i stosownego oprogramowania. Lekarz genetyk, a tym bardziej pacjent nie jest w stanie zinterpretować surowych danych samodzielnie. 👩❤👨 Czy w badanie WES włączany jest również materiał genetyczny rodziców/rodzeństwa? Jeżeli wykonywana jest od razu analiza TRIO – tak. Materiał DNA rodziców jest porównywany z materiałem dziecka (pacjenta) co daje największe szanse na wykrycie niebezpiecznych mutacji w jednej analizie. Jeżeli pacjent wykonuje badanie WES pojedyncze, w pierwszym etapie badania WES analizowany jest materiał genetyczny pacjenta. Dopiero na podstawie wyniku badania pacjenta, lekarz genetyk podejmuje decyzję czy rodzina pacjent powinna być również zbadana. Najczęściej taka potrzeba zachodzi w poniższych przypadkach: u dziecka wykryto mutację rzadką, o niepotwierdzonej patogeniczności (tzw. VUS). W tej sytuacji rodzice są sprawdzani pod kątem tylko mutacji wykrytej u dziecka. Wynik rodziców ma pomóc w ocenie wpływu mutacji na stan zdrowia pacjenta. Jeżeli rodzice mają tą samą mutację i są zdrowi, można wnioskować, że mutacja ta nie wpływa na stan zdrowia pacjenta. Ocena wyników zawsze należy do lekarza genetyka. u dziecka podejrzewa się zmianę, która nie jest dziedziczona (tzw. zmiana de novo). W tej sytuacji jeżeli rodzice nie posiadają danej mutacji, podejrzenie takie jest potwierdzone. rodzice chcą wiedzieć jakie jest ryzyko odziedziczenia danej mutacji przez kolejne planowane dzieci i rodzeństwo. 👉 Czy oferowane badania WES sprawdzają WSZYSTKIE 23 000 genów? ’Bada się wszystkie 23 tys. genów’ To stwierdzenie wymaga sprostowania – aby zrozumieć co jest podstawą analizy KAŻDEGO dostępnego na rynku badania WES i mieć prawidłowe wyobrażenie o tym jak naprawdę przebiega proces badania oraz co jest jej rezultatem – czyli co widnieje na wyniku. O co więc chodzi z badaniem 'WSZYSTKICH GENÓW’? Takie stwierdzenie można odnieść do pierwszego etapu analizy – czyli sekwencjonowania. W tym etapie faktycznie wszystkie geny, a właściwie ich części – sekwencje kodujące – są 'rozczytywane’, co oznacza że można poznać ich budowę. KAŻDE BADANIE WES ZAWIERA TEN PROCES ANALIZY! NIE MOŻNA WIĘC POWIEDZIEĆ, ŻE JEDNO BADANIE WES BADA WSZYTSKIE GENY, A DRUGIE NIE! Co się dzieje później? Efektem sekwencjonowania są dane bioinformatyczne, które zawierają ogrom informacji (średnio po kilkanaście GIGA dla jednej osoby). Teraz następuje najważniejsza kwestia – czyli odsiew wykrytych mutacji, które mogą być ważne dla Pacjenta i mogą zaważyć na jego diagnozie od tych które nie są istotne. W tym celu wykonuje się tzw. 'przegląd eksomu’ – jest to pierwszy etap 'odsiewu’. Już na tym etapie można wychwycić mutację, która odpowiada za objawy pacjenta, nie zawsze jednak jest to możliwe. DLATEGO NAJLEPSZE LABORATORIA NIE POPRZESTAJĄ NA TYM ETAPIE I WYKONUJĄ DODATKOWO TZW. PANELE GENÓW W RAMACH BADANIA WES. PANELE to zestawy genów, o których wiemy że mogą być powiązane z chorobą występującą u pacjenta (nawet jeśli objawy nie są jednoznacznie ze sobą powiązane). Mogą one zawierać od setek do tysięcy genów. Wykonując dodatkowo PANELE genów w ramach badania WES bierze się te geny już nie 'pod lupę’, a pod 'mikroskop’ zyskuje się pewność, że żadna, nawet rzadka zmiana nie została przeoczona w trakcie pierwszego etapu 'odsiewu’. Na wyniku powinny się znaleźć wyselekcjonowanie mutacje – te najważniejsze dla Pacjenta, jeśli oczywiście zostały wykryte. Podchodząc do badania WES trzeba ZAWSZE pamiętać, że przyczyna choroby niekoniecznie musi być genetyczna, albo może być niemożliwa do wykrycia przy obecnym stanie wiedzy medycznej. Czy lekarz prowadzący będzie umiał zinterpretować wynik badania WES? Jeżeli dziecko jest pod opieką poradni genetycznej to specjalista genetyk będzie mógł zinterpretować wynik badania WES. Specjalista z innej dziedziny nie musi posiadać takiej wiedzy. Jednak na podstawie postawionej diagnozy będzie już dokładnie wiedzieć jakie działania wdrożyć (np. specjalista neurolog). Dlatego każdy wynik jest w pierwszej kolejności interpretowany telefonicznie przez specjalistę genetyka pediatrę. 📲 Taka konsultacja może zostać przeprowadzona z rodzicem lub lekarzem prowadzącym (np. pediatrą, neurologiem). 📲 Wynik będzie zinterpretowany przez lekarza genetyka, dzięki czemu rodzice nie będą mieli wątpliwości co do jego znaczenia. Zostaną także poinformowani jak powinno przebiegać dalsze postępowanie z dzieckiem. Naszych Pacjentów konsultują specjaliści z Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie: 👉 Obawiam się, że wynik badania WES okaże się 'pusty' - co to będzie oznaczać? Dlaczego ‘pusty’ wynik badania to też wartościowy wynik? Ponieważ oznacza odsianie setek możliwych przyczyn objawów chorego pacjenta. Dzięki temu można bardzo precyzyjnie pokierować dalszą diagnostyką – to ogromny krok naprzód. Jeżeli lekarz zobaczy, że został wykonany WES, może automatycznie zrezygnować z podejrzenia wielu chorób wrodzonych. Unikamy zlecania zbędnych badań (również genetycznych – np. pojedynczych genów ‘w ciemno’), czy wizyt u specjalistów. Warto mieć świadomość, że badania pojedynczych genów są również kosztowne (zbadanie jednego genu tą samą metodą, którą wykonywane jest badanie WES to koszt ok. 1000-2000zł), a czas oczekiwania na wynik to kilka tygodni. Zamiast tego można się skupić na tym co jeszcze możliwe do zrobienia. ‘Czysty’ wynik badania WES może więc oznaczać nie tylko oszczędność finansów i czasu, ale również ograniczenie cierpienia i stresu dziecka związanych ze zbędną diagnostyką. Zyskujemy też poczucie, że robimy wszystko co się da, aby dotrzeć do przyczyny choroby dziecka. 👉 Czy jest sens wykonywać badanie WES jeżeli KARIOTYP, MIKROMACIERZ, BADANIE FRAX nic nie wykazały? KARIOTYP, MIKROMACIERZ, BADANIE FRAX to nazwy badań genetycznych, z którymi najczęściej spotyka się rodzic próbujący zdiagnozować swoje dziecko. Są to analizy dostępne w ramach NFZ – lekarze więc rozpoczynając diagnostykę, często w pierwszej kolejności sięgną po te narzędzia. Co jeżeli badania te nic nie wykazały? Czy oznacza to, że dziecko jest ‘czyste genetycznie’ i przyczyna problemów nie jest związana z genami? Niestety nie! KARIOTYP sprawdza budowę dużych elementów DNA – chromosomów. MIKROMACIERZ sprawdza ubytki lub nadwyżki w łańcuchu DNA, natomiast badanie FRAX weryfikuje czy dziecko cierpi na zespół łamliwego chromosomu X. Wykluczenie tych nieprawidłowości niestety nie oznacza, że przyczyna choroby nie leży w genach! To tylko część diagnostyki, którą można wykonać! Ogromna ilość chorób nie może być wykryta w przy pomocy tych badań. Dlatego należy drążyć dalej – kolejnym krokiem może być zlecenie badania WES, które jest w stanie zweryfikować tysiące chorób wrodzonych, niemożliwych do sprawdzenia w badaniu KARIOTYPU, MIKROMACIERZY czy FRAX! 👉 Miałam robione badania prenatalne NIFTY/SANCO/PAPPA/PANORAMA w ciąży czy test WES pokrywa się zakresem tych badań? Nie, wymienione badania sprawdzają choroby genetyczne na poziomie chromosomów (związane z zaburzeniami liczby lub / i struktury chromosomów), natomiast test WES sprawdza choroby związane z mutacjami punktowymi i zmianami liczby kopii konkretnych genów. Prawidłowy wynik badania NIFTY/SANCO/PAPPA/PANORAMA nie oznacza, że dziecko nie jest obciążone ryzykiem choroby wrodzonej (badania te wykluczają tylko pewien zakres chorób). Wskazane jest wykonanie obu badań: testu NIFTY w ciąży i testu WES tuż po urodzeniu dziecka. Taki pakiet daje bardzo wcześnie szeroką wiedzę o genetycznym zdrowiu dziecka. 👉 Czy choroby genetyczne zawsze są dziedziczone po rodzicach? Nie. Wiele chorób genetycznych powstaje 'spontanicznie’ – podczas podziałów komórek zarodka po zapłodnieniu. Na ich powstanie nie można mieć wpływu – jest to sytuacja zupełnie losowa. Aby zachorować na większość chorób dziedzicznych dziecko musi odziedziczyć 'komplet’ wadliwych genów – od mamy i taty. W przypadku niektórych chorób wystarczy wadliwa kopia genu tylko jednego rodzica. Rodzice jednak nie muszą wiedzieć, że są 'nosicielami’ – mogą być zupełnie zdrowi. Jest to więc również kwestia losowa – nie wolno obwiniać się za chorobę dziecka, na którą nie miało się żadnego wpływu. 👉 Co jeżeli się okaże że przekazałem/am chorobę dziecku? Jak sobie z tym poradzić? W przypadku wykrycia mutacji u dziecka, która może być odpowiedzialna za jego objawy często zleca się badanie rodziców pod kątem tej mutacji. W przypadku badania WES TRIO (włączający do badania rodziców) taka informacja będzie od razu widoczna. Jest ona bardzo istotna z kilku względów. Po pierwsze pomaga ustalić jaki wpływ dana mutacja ma na zdrowie dziecka. Ale również jest ważna jeżeli rodzice planują potomstwo – można świadomie podejść do tej decyzji. Jeżeli w rodzinie jest drugie dziecko to wiedza o dziedziczeniu choroby może pomóc w określeniu ryzyka czy ono również zachoruje. Poznanie takiej informacji to bardzo odpowiedzialne podejście do zdrowia całej rodziny i nie warto się tego obawiać. NIE MOŻNA SIĘ JEDNAK OBWINIAĆ! Ważne jest, że w przypadku chorób dziedzicznych żadne z rodziców nie ma wpływu na przekazanie dziecku choroby – jest to sytuacja czysto LOSOWA. Nie można za nią obwiniać ani siebie ani partnera/partnerkę. Warto jednak jeszcze przed wykonaniem badania porozmawiać na ten temat – co jeżeli jedno z nas lub oboje okażemy się nosicielami wadliwego genu? Jak do tego podejdziemy? Jak zareagujemy? Warto szczerze o tym porozmawiać – również o tym jakie emocje może wywołać taka sytuacja. Pozwolić sobie na ich spokojne przeżycie, w taki sposób, aby nie zaszkodziło to związkowi. Od początku należy mieć świadomość, że NIKT NIE MA NA TO WPŁYWU. Jeżeli obawiacie się reakcji rodziny/otoczenia można ustalić już przed badaniem, że taka informacja pozostanie między Wami – rodzicami. Nie macie obowiązku dzielić się nią ze światem. Jeżeli jednak postanowicie poinformować o tym rodzinę i boicie się niezrozumienia, ustalcie w jaki sposób ta informacja zostanie przekazana, przygotujcie się na reakcję i odparcie nieprzyjemnych komentarzy. 👩❤👨 Czy jeżeli w rodzinie nie było chorób genetycznych to jest sens wykonywać badanie WES? ❗Nie zawsze jest tak, że rodzice, rodzeństwo czy dziadkowie osoby chorej muszą mieć objawy danej choroby, aby stwierdzić że objawy dziecka mają podłoże genetyczne. W rodzinie mogli być do tej pory jedynie bezobjawowi nosiciele wadliwych genów. Co więcej, część mutacji odpowiadających za występowanie niepokojących objawów to tzw. mutacje 'de novo’, które nie są dziedziczne. Nie można więc wykluczyć genetycznego podłoża objawów tylko na podstawie faktu, że do tej pory ta choroba nie objawiała się w rodzinie. Nie wyklucza to też ryzyka, ze wadliwe geny zostaną przekazane kolejnemu pokoleniu. 👉 Czy badanie WES ma jakieś ograniczenia? 👆 Badanie WES daje ogromną wiedzę na temat chorób czy też nosicielstwa danej choroby. Test WES jest to badanie bardzo czułe a zarazem bardzo rozległe stąd identyfikuje zmiany, które być może przez całe życie danego człowieka mogłyby nie zostać wykryte. Zdarzają się sytuacje, w których u pacjenta bez żadnych objawów identyfikowane są zmiany, które potencjalnie mogłyby odpowiadać za konkretną chorobę a z różnych przyczyn objawy nie rozwijają się. Stąd specjaliści opisujący wyniki testów WES bardzo ostrożnie podchodzą do interpretacji klinicznej mutacji, biorąc pod uwagę przede wszystkim objawy jakie występują u pacjenta. Ponadto należy również podkreślić fakt, że badania WES mogą wykryć dodatkowo inne zmiany, które nie wynikały z celu badania a mogą mieć znaczenie dla pacjenta. Stąd pacjenci zlecający badania WES powinni zdeklarować czy wyrażają zgodę na raportowanie wszystkich zmian jakie zostaną zidentyfikowane w badaniu WES. Badanie WES nie wykryje również tzw. mutacji dynamicznych. Niekiedy wynik badania WES należy potwierdzić inną metodą (np. Sangera lub MLPA). Ewentualne wskazanie do wykonania dodatkowych badań zawsze daje lekarz genetyk interpretujący wynik. 👆 Istnieją spore różnice pomiędzy wynikami badania WES lub innych badań NGS (np. panelowych) wykonywanych w różnych laboratoriach. Mogą one dotyczyć klasyfikacji do raportowania mutacji rzadkich o nieokreślonej patogeniczności, mutacji łagodnych i potencjalnie łagodnych. Tego typu zmiany z dużym prawdopodobieństwem nie stanowią ryzyka rozwoju objawów choroby, w związku z tym mogą nie zostać zaraportowane. Decyzję taką podejmuje diagnosta laboratoryjny (który bierze odpowiedzialność za finalny wynik) na etapie analizy klinicznej eksomu Pacjenta. W klasyfikacji do raportowania uznaje się kilka czynników: częstość występowania zmiany w populacji zdrowej/chorej, określenie zmiany w wybranych bazach danych jako łagodna/potencjalnie łagodna, informacje z literatury specjalistycznej, objawy kliniczne Pacjenta. Dostęp do tego typu informacji przez poszczególne laboratoria może się różnić! Na ten moment nie istnieje standard dotyczący raportowania tego typu zmian. Wybierają badanie WES zwróć więc uwagę przede wszystkim na to: czy badanie jest poprzedzone konsultacją genetyczną – co ma wpływ na WYBÓR GENÓW DO ANALIZY z jakich baz danych korzysta laboratorium – najlepsze badania WES wykorzystują PŁATNE bazy danych jaka jest wysokość pokrycia genów – powinna być ona minimum x100 czy laboratorium jest certyfikowane – np. przez Europejską Agencję Kontroli Badań Genetycznych, co jest gwarancją spełnienia wyśrubowanych norm jakościowych jaki jest ZAKRES analizy – co ma wpływ na to ile chorób i zaburzeń zostanie sprawdzonych. Najszerszym badaniem WES w Europie jest WES PREMIUM, sprawdza ono EKSONY + INTRONY + mtDNA + zmiany CNV 👉 Co to jest klasyfikacja wariantów - mutacji raportowanych na wyniku badania WES? Na wyniku badania WES zaraportowane mutacje zawsze zostaną opatrzone opisem/informacją do jakiego wariantu patogeniczności zostały zakwalifikowane. Jak można zakwalifikować wykryte u pacjenta warianty? Wariant patogenny: wykryty wariant może zostać uznany za bezpośrednią przyczynę choroby. Należy jednak pamiętać, że istnieje wiele zaburzeń, które są spowodowane mutacjami w kilku genach, jeden patogeniczny wariant może więc mieć tzw. 'niepełną penetrację’. Wariant prawdopodobnie/potencjalnie patogenny: wykryta zmiana z dużym prawdopodobieństwem może zostać uznana za przyczynę choroby. Natomiast nie można mieć takiej pewności (dane naukowe na to nie pozwalają). Wariant o nieokreślnej/nieznanej patogeniczności: wykryta zmiana może być powiązana z objawami pacjenta, ale nie można jednoznacznie określić jej znaczenia. Tego typu wariantów nie powinno się raportować na wyniku jeśli nie są one związane z objawami pacjenta (czyli na wyniku badań wykonywanych na przykład w celach profilaktycznych). Wariant prawdopodobnie łagodny/łagodny: prawdopodobnie wykryta mutacja nie ma żadnego związku z występowaniem objawów choroby u pacjenta (tego typu zmiany nie zostaną zaraportowane na wyniku badania WES). Jak kwalifikuje się wykryte u pacjenta warianty do poszczególnych grup? Służą do tego wytyczne American College of Medical Genetics and Genomics i American Association for Molecular Pathology (S. Richards, Genet Med. 2015 May;17(5):405-24). Wytyczne te biorą pod uwagę na przykład: występowanie danej mutacji w bazach danych potwierdzone przypadki kliniczne pacjentów na świecie częstość występowania danej mutacji w populacji. Przyjmuje się, że jeżeli dany wariant występuje >5% w danej populacji to jest określany jako łagodny Pewność wyniku badania genetycznego Badania genetyczne, które Państwu proponujemy wykonywane są przez najlepszych specjalistów w renomowanych ośrodkach. Ich jakość potwierdzają liczne certyfikaty. Dodatkowo każdy wynik badania DNA jest omawiany przez lekarza genetyka w trakcie telefonicznej konsultacji. Dzięki temu mamy pewność, że zostanie on dobrze zrozumiany. Pozostałe badania możliwe do wykonania w diagnostyce przyczyn autyzmu Kariotyp molekularny (tak zwana mikromacierz) – badanie metodą CGH do mikromacierzy Panel NGS podstawowy – analiza wybranych 224 genów, które zgodnie zdanymi literaturowymi mogą prowadzić do zaburzeń autystycznych Badanie FRAX Źródła: [1] M. Badura-Stonka, M. Piechota, Kiedy autyzm jest objawem – zespoły genetycznie uwarunkowane z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, Spektrum autyzmu .Postępy w diagnozie i terapii, red. B. Galas –Zgorzalewicz, E. Mojs, Poznań 2017 [2] K. Szczałuba, Cechy autystyczne jako objaw wrodzonych wad metabolizmu, Pediatria Po Dyplomie, Przeczytaj także: Autyzm poszczepienny – czy istnieje? Szczepienia przeciwwskazania – jakie mogą być? Słaba odporność Badania przed szczepieniem Choroby metaboliczne Badania odporności Badanie FRAX Badania genetyczne WES
Zdarza się także, że pierwsze symptomy autyzmu pojawiają się jeszcze w trakcie ciąży. Dziecko może mieć nieprawidłowo zbudowaną głowę, serce i nerki. Objawy te można wykryć w trakcie badania USG. Pojawiają się one u 30% dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Autyzm – symptomy u starszych dzieci
Kiedy dziecko nie reaguje na polecenia, nie bawi się tak, jak rówieśnicy, nie porozumiewa się głosem, mową ani gestem, zachowuje się dziwnie, to może być autyzm. Nie zawsze jednak „dziwne zachowania” dziecka muszą oznaczać zaburzenia ze spektrum autyzmu. Równie dobrze dziecko może wolniej się rozwijać. Zresztą sam autyzm ma wiele odmian – od lekkich zaburzeń po ciężkie, np. zespół Kannera. Symptomy autyzmu mogą towarzyszyć też innym zaburzeniom rozwojowym. W jaki sposób objawia się autyzm wczesnodziecięcy? spis treści 1. Czym jest autyzm? 2. Przyczyny autyzmu 3. Główne objawy autyzmu Autyzm u dwulatków 4. Autyzm dziecięcy Jakie zachowania powinny zaniepokoić rodzica dziecka? 5. Wyjątkowe zdolności dzieci z autyzmem 6. Rozpoznanie autyzmu u dzieci 7. Leczenie autyzmu Farmakologiczne leczenie autyzmu rozwiń 1. Czym jest autyzm? Autyzm to rozwojowe zaburzenie o charakterze neurologicznym. Pierwsze objawy pojawiają się w wieku dziecięcym i trwają przez całe życie. Zaburzenia różnego typu, powiązane z autyzmem to jedne z najczęściej diagnozowanych całościowych zaburzeń o charakterze neurorozwojowym. Autyzm diagnozowany jest u jednego narodzonego dziecka na 100 przychodzących na świat w Wielkiej Brytanii czy Stanach Zjednoczonych oraz u jednego dziecka na 300 urodzeń na terenie Polski. Zobacz film: "Agresja u dzieci autystycznych" Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 uznaje autyzm za całościowe zaburzenie rozwojowe, którego warunkiem rozpoznania jest stwierdzenie wystąpienia nieprawidłowości w relacjach społecznych, komunikacji oraz w rozwoju zabawy funkcjonalnej lub symbolicznej przed 3. rokiem życia dziecka. Autyzm wczesnodziecięcy został wyodrębniony w 1943 roku przez Leo Kannera jako zespół objawowy, charakteryzujący się trzema kardynalnymi cechami patologii funkcjonowania – skrajnym unikaniem przez dziecko kontaktów z innymi ludźmi, potrzebą zachowania niezmienności otoczenia i poważnym zaburzeniem mowy. Pierwotnie Leo Kanner był przekonany o patogennej roli matki w rozwoju autyzmu, później zmienił pogląd na temat etiologii tego zespołu, przychylając się do przeświadczenia o organicznym pochodzeniu zaburzenia. 2. Przyczyny autyzmu Naukowcy nie są pewni, co wywołuje autyzm, ale jest prawdopodobne, że odgrywają tutaj rolę zarówno genetyka, jak i środowisko. Eksperci zidentyfikowali wiele genów związanych z chorobą. Badania osób z autyzmem wykazały nieprawidłowości w kilku regionach mózgu. Inne badania sugerują, że ludzie z autyzmem mają nieprawidłowy poziom serotoniny i innych neuroprzekaźników w mózgu. Nieprawidłowości te wskazują, że schorzenie to może wynikać z zakłóceń w normalnym rozwoju mózgu we wczesnym stadium rozwoju płodu i być spowodowane usterkami w genach. Badacze wskazują na kontaminację różnych przyczyn prowadzących do autyzmu. Mówi się o sumie wpływów czynników biologicznych, społecznych i psychologicznych, które mogą być uwikłane w patomechanizm tworzenia się autyzmu. Istotą tego zaburzenia zdaje się być lękowe wycofanie się z kontaktów z ludźmi, prowadzące do izolacji dziecka i preferowania przez nie samotności. Pierwotnymi powodami wycofania się z kontaktów społecznych u dzieci z autyzmem mogą być nadwrażliwość sensoryczna, sprawiająca, że bodźce płynące ze świata, a szczególnie od ludzi – w całym ich bogactwie i zmienności – są zbyt trudne do zasymilowania, prowokując tym samym postawę „od”, zamiast postawę „do”; uszkodzenie układu nerwowego, sprawiające, że integracja bodźców różnej modalności (wzrok, słuch, dotyk itd.) jest zbyt trudna i rodzi potrzebę ich ograniczenia, a także ograniczenia aktywności; negatywne doświadczenia kontaktu z matką, stanowiącego pierwowzór kontaktu z innymi ludźmi, wówczas gdy matka jest depresyjna, odrzucająca lub ambiwalentna (nieprzewidywalna); trauma przedwczesnej separacji, gdy dziecko odłączone od matki i oddane, np. do zakładu opiekuńczego, nie wytworzyło jeszcze zdolności autonomicznego funkcjonowania i kiedy uległa rozerwaniu pierwotna więź, co uniemożliwiło wytworzenie relacji przywiązania z następnymi opiekunami. Inne przyczyny autyzmu wczesnodziecięcego to, np.: ponadprzeciętny poziom wykształcenia rodziców, którzy charakteryzują się postawą skrajnie dydaktyczną; nadmierna dojrzałość struktur korowych w czasie narodzin dziecka; uszkodzenie tworu siatkowatego; czynniki teratogenne; okołoporodowe niedotlenienie płodu itp. Wciąż wśród specjalistów trwa debata na temat tego, czy autyzm jest zaburzeniem psychicznym, czy organicznym. Obecnie dominuje teza o policzynnikowym uwarunkowaniu autyzmu wczesnodziecięcego. Porady dla troskliwych rodziców Nabierzcie energii już od samego rana. Poznaj szybkie i zdrowe pomysły na wartościowe śniadanie dla malucha Chcesz spędzić wspólny posiłek w miłej atmosferze? Woda i spokój - co jeszcze pomoże Ci okiełznać małego niejadka? Szukasz inspiracji na obiad dla dzieci? (NIE)tłuste, ale pyszne frytki - jak je przygotować i podać? Zobacz sama Dowiedz się, jak inne mamy godzą wszystkie obowiązki. Zadbana młoda mama to nie bajka. Sprawdź, jak wyglądać pięknie, mimo braku czasu Mamy sukcesu zdradzają swoje poglądy. Czy mama musi być bohaterką? Poznaj znane Super Mamy 3. Główne objawy autyzmu Objawy autyzmu pojawiają się zwykle do trzeciego roku życia. Zdarza się jednak, że nieprawidłowości rozwoju mogą się ujawnić znacznie wcześniej – już w ciągu pierwszych kilku miesięcy życia dziecka albo później – nawet około czwartego-piątego roku życia. W przypadku późnych objawów choroby mówi się o autyzmie atypowym. Często autyzm pojawia się nagle jako wyraźny regres w rozwoju, np. dziecko, które mówiło, nagle przestaje mówić. Autyzm jest jednym z wielu złożonych zaburzeń neurorozwojowych. Spektrum autystyczne to grupa zaburzeń, które wpływają na zdolność komunikowania się, utrzymywania kontaktów społecznych i okazywania emocji. Objawy autyzmu są zwykle widoczne u dwuletnich dzieci, dlatego tak istotne jest ich wczesne rozpoznanie. Im szybciej rodzice zauważą niepokojące symptomy, tym wcześniej można zacząć leczenie. Pierwsze oznaki schorzenia u dzieci mogą dać o sobie znać nawet u 6-miesięcznych niemowląt. Jednak każde dziecko jest inne, dlatego nie wszystkie objawy muszą wystąpić u dziecka, by zdiagnozować autyzm. Mimo iż rozpoznanie autyzmu następuje zwykle między drugim a trzecim rokiem życia, niektóre objawy autyzmu u dzieci można dostrzec dużo wcześniej. Jeśli 6-miesięczne niemowlę nie uśmiecha się, w wieku 12. miesięcy nie gaworzy i nie wykonuje żadnych gestów, a w wieku dwóch lat nie jest w stanie wypowiedzieć dwuwyrazowych wyrażeń, istnieje duże prawdopodobieństwo, że jest dzieckiem autystycznym. Objawów autyzmu jest wiele. Dziecko autystyczne: woli być samo, nie bawi się z innymi i nie jest twórcze w zabawie, woli kontakt z przedmiotami niż z ludźmi, unika kontaktu wzrokowego, raczej patrzy „przez osobę”, mało się uśmiecha, ma ograniczoną mimikę twarzy, jego twarz nie wyraża wielu emocji, nie reaguje na własne imię, wydaje się nadpobudliwe, czasami wpada w gniew bez wyraźnego powodu, jest impulsywne, nie mówi wcale albo używa słów bez znaczenia, może za nami powtarzać słowa (echolalia), ma trudności w kontaktach z innymi ludźmi, dziwacznie się zachowuje – wprawia przedmioty w ruch obrotowy, samo robi tzw. młynki albo wprowadza się w jakiś inny jednostajny ruch (stereotypie ruchowe) – kiwanie, huśtanie, obracanie się w miejscu, nie porusza się spontanicznie, jest spętane ruchowo, chodzi drobnym krokiem, nie balansuje rękami, nie biega w podskokach, jeśli mówi, to zwykle na jeden temat, sprzeciwia się jakimkolwiek zmianom w rutynie, ma nadwrażliwość na dotyk i dźwięk lub nie reaguje na ból. Autyzm u dwulatków Niemal połowa autystycznych dzieci nie jest w stanie rozwinąć mowy niezbędnej do komunikowania swoich potrzeb. Gdy wielu zdrowych dwulatków zaczyna mówić lub przynajmniej składać proste wyrazy, dzieci z autyzmem mają dużo uboższe słownictwo i mniejszą zdolność do mówienia. Jest im ciężko wymówić spółgłoski oraz zbitki wyrazowe i raczej nie gestykulują podczas mówienia. Podczas gdy większość prawidłowo rozwijających się maluchów potrafi wskazać palcem na przedmiot, który je interesuje lub spojrzeć w kierunku, który wskazuje rodzic, autystyczne dwulatki nie są w stanie tego zrobić. Zamiast popatrzeć na to, co rodzic chce im pokazać, spoglądają na palec. Z jednej strony, autystyczne dzieci nie posiadają niektórych umiejętności, z drugiej – mają tendencję do pewnych zachowań. Wiele dzieci z autyzmem lubi rutynę. Każda ingerencja w ustaloną kolejność wydarzeń może wywołać silną reakcję dziecka. Dzieci autystyczne zwykle lubią odbyć kąpiel codziennie o tej samej porze, ważne są także te same pory posiłków. Niektóre dzieci z autyzmem często klaszczą w dłonie lub kołyszą się do przodu i tyłu podczas siedzenia. Kompulsywne zachowania nie należą do rzadkości w czasie zabaw. Niektóre dzieci potrafią godzinami układać swoje zabawki w idealną linię, a gdy ktoś im przeszkodzi, bardzo się denerwują. Dzieci autystyczne chcą mieć przyjaciół, ale nawiązywanie kontaktów jest dla nich trudne. W czasie zabawy wiele dzieci odsuwa się od grupy, co ma związek z niezrozumieniem przyjacielskich gestów, np. uśmiechu lub kontaktu wzrokowego. Kiedy ktoś obejmuje dziecko autystyczne, maluch zwykle sztywnieje, jakby odrzucał oznaki uczucia. Dzieje się tak, ponieważ dziecko z autyzmem nie rozumie emocji i nie jest w stanie ich odwzajemnić. Podczas gdy wielu dwulatków macha ręką na pożegnanie lub odwraca głowę, gdy słyszy swoje imię, autystyczne dziecko zwykle nie robi tych rzeczy. Mniej chętnie bierze udział w niektórych grach i zabawach, np. „a kuku”. Dzieci autystyczne mają trudności z interpretacją tego, co myślą lub czują inni, ponieważ nie mogą zrozumieć sygnałów społecznych, takich jak ton głosu lub wyraz twarzy. Wykazują także brak empatii. 4. Autyzm dziecięcy Dziecko autystyczne nie lubi się przytulać, nie potrafi pokazać palcem tego, co je interesuje, jeśli czegoś potrzebuje, to ciągnie za rękę dorosłego. Dzieci autystyczne bywają agresywne lub autoagresywne, np. potrafią bić głową w ścianę, ale wynika to zazwyczaj z lęku. Wyraźnie szkodzi im nadmiar bodźców – lubią chować się w ciemne kąty. Preferują samotnictwo, rutynę i stałość otoczenia. Warto wiedzieć, że u dziecka mogą wystąpić jedynie niektóre z objawów choroby. Są dzieci z autyzmem, które bardzo lubią się przytulać, dużo mówią (choć nie zawsze poprawnie) i nie mają nasilonych dziwnych zachowań. Należy więc pamiętać, że o ile u niektórych dzieci objawy autyzmu są bardzo mocno nasilone, o tyle u innych bardzo słabo widoczne i trudne do wychwycenia. Niemożność komunikacji z dziećmi autystycznymi była przez lata powodem postrzegania ich jako upośledzonych intelektualnie. Badania wykazują jednak, że większość osób dotkniętych tą chorobą ma iloraz inteligencji nie odbiegający od przeciętnego. Przedmiotem zainteresowania naukowców z różnych stron świata są również wyjątkowe zdolności, które przejawia część osób chorujących na autyzm. Autyzm jest pojęciem zbiorczym obejmującym grupę zaburzeń w różnym stopniu upośledzających funkcjonowanie społeczne. Tak, jak rozmaity jest profil objawów i stopień upośledzenia, tak samo różny jest iloraz inteligencji dzieci dotkniętych autyzmem. Nie znaleziono związku pomiędzy stopniem upośledzenia a IQ. W tym miejscu należy przypomnieć, że w części przypadków autyzm może współistnieć z niedosłuchem, padaczką czy upośledzeniem umysłowym. Błędem byłoby jednak stosowanie w tej materii uogólnień. Autyzm dziecięcy nie oznacza niepełnosprawności intelektualnej dziecka, nie jest jednak również równoznaczny z postrzeganiem dziecka jako „geniusza”. Jakie zachowania powinny zaniepokoić rodzica dziecka? Mimo szeregu objawów, jakie daje się wyczytać w fachowej literaturze psychologicznej czy serwisach internetowych poświęconych tematyce autyzmu, rodzice chcą wiedzieć konkretnie, co powinno wzbudzić u nich niepokój, jakie zachowania trzylatka mogą świadczyć o autyzmie. Powinieneś skontaktować się ze specjalistą, jeśli twoje trzyletnie dziecko nie potrafi lub wycofało się z części z poniższych umiejętności: kiedy do tej pory nie potrafi korzystać z nocnika; kiedy nie zadaje pytań, nie jest ciekawe świata; kiedy nie lubi oglądać książeczek ani słuchać bajek, które opowiadasz; kiedy nie bawi się „na niby”, np. w dom; kiedy nie zaprasza cię do zabawy; kiedy nie potrafi bawić się z innymi dziećmi i nie wymienia się z nimi zabawkami; kiedy nie potrafi czekać na swoją kolej w zabawie; kiedy nie wykorzystuje zabawki w sposób zróżnicowany; kiedy nie potrafi układać prostych układanek; kiedy nie potrafi się przedstawić i powiedzieć, ile ma lat. Wychowanie dziecka autystycznego to niezmiernie trudne wyzwanie dla rodziców, którzy niejednokrotnie czują się bezradni, pozostawieni sami sobie i którym przykro z powodu braku poczucia przywiązania ich własnej pociechy do opiekunów. Obecnie dzięki badaniom prowadzonym w ramach różnych orientacji psychologowie dysponują ogromnym materiałem, pozwalającym lepiej zrozumieć wewnętrzny świat przeżyć dzieci autystycznych, ujawnić mechanizmy obronne i adaptacyjne, którymi się posługują, a także dostrzec cierpienie, jakie towarzyszy autystycznej formie istnienia w świecie. 5. Wyjątkowe zdolności dzieci z autyzmem Niewątpliwie dzieci dotknięte autyzmem inaczej postrzegają świat, inaczej odbierają bodźce zmysłowe, smaki, kolory. Badania wykazują, że dużo lepiej niż populacja zdrowa radzą sobie z zadaniami polegającymi na rozpoznawaniu kształtów umieszczonych na skomplikowanym tle, lepiej i trwalej zapamiętują detale, co naukowcy wiążą z wyższą niż przeciętna ostrością wzroku. Prawdą jest również, że wśród chorych na autyzm dużo częściej niż wśród osób zdrowych trafiają się osoby obdarzone wyjątkowymi umiejętnościami. Określane są one mianem „sawantów”. Talenty te mogą dotyczyć bardzo wąskich i specjalistycznych dziedzin. Związane jest to z tzw. Zespołem Sawanta. Upośledzenie funkcjonowania może współistnieć z fenomenalną pamięcią, wielkim talentem matematycznym, muzycznym czy plastycznym. Każdy, kto choć raz oglądał film „Rain Man”, był zapewne pod wrażeniem wspaniałej pamięci głównego bohatera – Raymonda Babbita, który potrafił z pamięci wyrecytować tekst 7600 książek. Pierwowzorem tej postaci był chory na autyzm Jim Peek, jednak w literaturze opisano wiele podobnych przypadków. Poza zdolnością zapamiętywania tekstu w całości chorzy na autyzm zadziwiają czasem otoczenie wiedzą geograficzną, astronomiczną czy matematyczną (rozkładaniem liczb na czynniki pierwsze, wyciąganiem pierwiastków, skomplikowanymi operacjami matematycznymi przeprowadzanymi w pamięci). Opisywano kilkanaście przypadków dzieci, które perfekcyjnie radziły sobie z czytaniem trudnych map i określaniem pozycji na podstawie punktów orientacyjnych i pozycji Słońca oraz Księżyca. Przeprowadzanie niebywale trudnych obliczeń, zapamiętywanie tabel wypełnionych cyframi jest prawdopodobnie możliwe dzięki umiejętności nadawania cyfrom kolorów i kształtów. Wśród „sawantów” trafiają się genialni poeci, muzycy, malarze, osoby obdarzone słuchem absolutnym czy fotograficzną pamięcią oraz innymi bardzo rzadkimi zdolnościami związanymi, np. z postrzeganiem pozazmysłowym. Niestety, w wielu przypadkach są to wybiórcze, izolowane umiejętności, np. umiejętność grania usłyszanej melodii na różnych instrumentach może współistnieć z bardzo głębokim upośledzeniem umiejętności językowych i społecznych. Liczba „sawantów” wśród chorych na autyzm była dotąd oceniana na 10%. Najnowsze badania wskazują, że liczba osób o specjalnych umiejętnościach może być nawet trzykrotnie większa. Procenty te robią duże wrażenie, nie należy jednak przywiązywać do nich nadmiernej wagi. Podkreślanie izolowanej, wyjątkowej, często jednak nieprzydatnej w codziennym życiu umiejętności dziecka bez jednoczesnych intensywnych wysiłków włożonych w ułatwienie mu funkcjonowania w społeczeństwie jest wielkim błędem. Nie należy szukać w każdym chorym na autyzm dziecku niezrozumianego geniusza, można jednak uwzględnić talenty dziecka przy planowaniu jego dalszej terapii. Wykorzystanie pamięci mechanicznej czy znakomitego słuchu podczas zajęć terapeutycznych może być czynnikiem otwierającym dziecko na świat, zachęcającym go do pracy przy podnoszeniu umiejętności społecznych i komunikacji. 6. Rozpoznanie autyzmu u dzieci Rozpoznanie autyzmu powinno odbywać się w jak najwcześniejszym okresie rozwoju. Zadanie to powinno należeć do lekarza pediatry, lekarza pierwszego kontaktu. Badanie przesiewowe może wykonać też neurolog czy psycholog. Badanie funkcjonalne przeprowadzi również pedagog. Potrzebna jest do tego specjalistyczna wiedza o autyzmie, istnieje też wiele skal i kwestionariuszy dotyczących zbadania prawidłowości w rozwoju dziecka. Pierwsze badanie winno być wykonane w 9 miesiącu życia i powtórne w 18 i 24. Jeśli pojawią się nieprawidłowości w rozwoju dziecka, to nie znaczy, że dziecko ma autyzm, wynika z tego to, że jego rozwój jest opóźniony lub zaburzony i wymaga dalszej diagnostyki. W diagnozowaniu autyzmu nie używa się żadnych testów neurobiologicznych, dlatego też diagnostyka jest bardzo trudna. Ścieżka diagnostyczna to sprawdzenie prawidłowości rozwoju, wywiad, obserwacja dziecka, rozmowa, badanie kliniczne. Sprawdzenie biologicznych przyczyn złego rozwoju dziecka, diagnoza chorób/zaburzeń towarzyszących. Odnalezienie wszelkich przyczyn obniżonego funkcjonowania dziecka. W stawianiu diagnozy bierze udział psycholog, psychiatra, pedagog, neurolog, lekarz pierwszego kontaktu, inni specjaliści w zależności od potrzeby. Pracownicy służby zdrowia często używają kwestionariuszy lub innych narzędzi diagnostycznych w celu zebrania informacji na temat rozwoju dziecka i jego zachowania. Niektóre instrumenty kontroli polegają wyłącznie na obserwacji rodziców, inne łączą obserwację rodziców i dziecka. Jeśli instrumenty kontroli wskazują na możliwość autyzmu, zaleca się zazwyczaj bardziej kompleksowe badania. Kompleksowa ocena wymaga wielodyscyplinarnego zespołu, w tym psychologa), neurologa, psychiatry, logopedy i innych specjalistów, którzy diagnozują dzieci z autyzmem. Członkowie zespołu przeprowadzą szczegółową ocenę neurologiczną i dogłębne badania poznawcze oraz ocenę języka. Ponieważ problemy ze słuchem mogą powodować zachowania łatwo mylone z autyzmem, dzieci z opóźnionym rozwojem mowy powinny przejść gruntowne badania słuchu. 7. Leczenie autyzmu Powiedzieć trzeba, że autyzm to zaburzenie, a nie choroba, którą da się wyleczyć. Zaczyna się od określenia zarówno problemu dziecka, jak i rodziny. Sposób funkcjonowania dziecka sprawia, że jest ono źle odbierane przez otoczenie co zwiększa problemy. Dzieci te zwykle otrzymują mniejsze wsparcie, jeśli chodzi o leczenie różnego rodzaju chorób somatycznych. Ta sfera często jest zaniedbywana, gdyż dużym utrudnieniem jest pójście z dzieckiem np. do stomatologa czy zrobienie mu EKG lub innych badań. W Polsce nie ma specjalistycznych poradni dla dzieci i osób z autyzmem. Dziecko wymaga również stałych, różnorodnych interwencji terapeutycznych w każdym dniu. Terapia powinna odbywać się w wymiarze 40-80 godzin tygodniowo, tymczasem pomoc społeczna oferuje 20 godzin. Można starać się też o refundację turnusów rehabilitacyjnych. Jednak należy pamiętać, że to kropla w morzu potrzeb, bo wsparcie dla takiego dziecka potrzebne jest przez całe jego życie. I tu kolejny problem. Kiedyś dziecko stanie się dorosłym i co dalej? Brak jest przecież typowych ośrodków dla dorosłych z autyzmem. Terapia winna być różnorodna, szeroko rozumiana. Terapia behawioralna jako standard, gdyż ona jest najlepiej zbadaną i łączona np. z podejściem rozwojowym. Ciekawym rozwiązaniem jest tzw. leczenie środowiskowe/domowe, które odbywa się w domu rodzinnym, do którego przychodzą specjaliści, jednak zalecane przez krótki okres np. trzech miesięcy. Potem kontynuujemy w innej formie. Nie ma jednak jednego skutecznego lekarstwa na autyzm. Terapia behawioralna autyzmu jest przeznaczona do rozwiązania określonych objawów i może doprowadzić do znacznej poprawy. Idealny plan leczenia obejmuje terapię i interwencję, które spełniają specyficzne potrzeby poszczególnych dzieci. Farmakologiczne leczenie autyzmu Ponieważ nie znamy przyczyn autyzmu nie da się mówić o leczeniu przyczynowym. Warto jednak wspomnieć o farmakoterapii, której bardzo rodzice się obawiają i unikają. Farmakologiczne leczenie trzeba rozważyć z uwagi na inne zaburzenia towarzyszące autyzmowi oraz częste powikłania. Stosowane leki to leki z grupy neotropowych, przeciwdepresyjnych i neuroleptyki. Opór rodziców przed włączeniem leków bardzo utrudnia terapię. Tymczasem leki plus różnorodne interwencje terapeutyczne mogą istotnie poprawić funkcjonowanie dziecka. Często rodzice pytają o różnego rodzaju suplementacje. I tu specjaliści są zgodni, że należy ją stosować, ale tylko jako uzupełnienie ewentualnych niedoborów, a nie jako wiodącą terapię i zawsze w porozumieniu z lekarzem. Podobnie jeśli chodzi o stosowanie diet. Pamiętać trzeba, że tak naprawdę żadna z terapii nie ma standaryzacji, jeśli chodzi o autyzm, nie ma metody w 100% skutecznej i nikogo nie da się wyleczyć z autyzmu. Jeśli ktoś twierdzi, że wyleczył swoje dziecko, to znaczy to tylko tyle, że nie był to autyzm. PYTANIA I ODPOWIEDZI EKSPERTÓW NA TEN TEMAT Zobacz także odpowiedzi na pytania innych osób, które miały do czynienia z tym problemem: Dwujęzyczność w autyzmie - odpowiada mgr Aurelia Grzmot-Bilska Poród po terminie a autyzm - odpowiada mgr Justyna Piątkowska Kto ma zdiagnozować autyzm? - odpowiada lek. Agnieszka Jamroży Autyzm u dorosłego - odpowiada mgr Arleta Balcerek Czy to zaburzenia ze spektrum autyzmu? - odpowiada prof. dr hab. Małgorzata Marszałek Eksperci odpowiedzieli także na inne pytania dotyczące tego tematu - pełną listę znajdziesz tutaj. Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza. polecamy
"Moja córka zawsze była inna" Gościem dzisiejszego odcinka jest kobieta wyjątkowa, która wychowała dziecko w spektrum autyzmu polegając jedynie na: rodzicielskiej intuicji, bez– Lyt til "Nie wiedziałam, że moje dziecko jest w spektrum autyzmu!" | LOT W KOSMOS #005 af LOT W KOSMOS · autyzm · rodzicielstwo øjeblikkeligt på din tablet, telefon eller browser - download ikke
Drogą wirtualną trudno cokolwiek orzec, nie wiedząc Pani dziecka. Jeśli chce Pani więcej dowiedzieć się na temat autyzmu, odsyłam do tekstów w naszym serwisie, Autyzm, Objawy autyzmu, Autyzm atypowy, Rodzaje autyzmu. Spektrum autystyczne jest szerokie i tak naprawdę potrzeba wnikliwej diagnozy różnicowej. Jeżeli Pani pedagog zasugerowała konsultację psychiatryczną, warto udać się do specjalisty z dzieckiem. Proszę nie niepokoić się na zaś. Autyzm autyzmowi nie równy. Być może nie jest to "czysty" autyzm, a zespół Aspergera. Proszę poczekać na opinię lekarza. Pozdrawiam i życzę powodzenia!
Inne dzieci, z większym stopniem autyzmu, mogą potrzebować pomocy o każdej porze dnia, przy każdej czynności. Z jakimi problemami zmaga się osobowość autystyczna? Każde dziecko autystyczne zachowuje się w podobny sposób. Powinniśmy przede wszystkim zwróć uwagę na: Trudności w kontaktach z rówieśnikami, z innymi dziećmi;
Witam. Dziś dowiedziałam się, że moja córka ( za miesiąc 3 lata ) ma autyzm. Chciałam zapytać jakie są rokowania dla takich małych dzieci ? Córka mówi dużo dzwiękonaśladowczych dzwięków, powie jak robią zwierzątka( prawie wszystkie zna). Teraz zaczyna powtarzać słowa, ale skraca je bardzo - pi. Powie daj, tam, tu, idz. Lubi układać puzzle, książeczki. Ma kilka zaburzeń sensorycznych. Nie układa niczego w rządki, nie segreguje, nie boi się hałasu, nie zatyka rączkami uszu, nie ma wybiórczości pokarmowej, nie ma rutyny ( nie chodzimy jedną i tą samą drogą, nie mamy planu dnia, nie robimy nic po kolei), nie boi się tłumów. Czy to może być autyzm głęboki ? KOBIETA, 39 LAT ponad rok temu Agresja u dzieci autystycznych Autyzm to dziecięce zaburzenie rozwojowe. Częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć na temat autyzmu. Obejrzyj film i dowiedz się więcej o agresji u dzieci autystycznych. Dobry wieczór! Rokowania - to bardzo trudno określić, tym bardziej, że diagnoza dopiero jest wystawiona. Zawsze można polepszyć sytuację dziecka, dlatego należy korzystać z WWR-ów. Konkretnej terapii dla dzieci z autyzmem, może dobrym rozwiązaniem będzie komunikacja wspomagająca AAC. Pozdrawiam Paweł Majcherczyk PM Logopedia 0 Nasi lekarze odpowiedzieli już na kilka podobnych pytań innych znajdziesz do nich odnośniki: Czy zaburzenia integracji sensorycznej i brak mowy to objawy autyzmu u dzieci? – odpowiada Mgr Aurelia Grzmot-Bilska Czy to mogą być początki autyzmu u córki? – odpowiada Mgr Alicja Maria Jankowska Czy to może być autyzm? Co robić? – odpowiada Mgr Aurelia Grzmot-Bilska Ćwiczenia dla dziecka z autyzmem – odpowiada Mgr Anna Suligowska Autyzm wczesnodziecięcy u dwulatki – odpowiada Prof. dr hab. Małgorzata Marszałek Czy 2-letnie dziecko może mieć autyzm? – odpowiada Mgr Agata Majda Czy to autyzm czy cechy autystyczne? – odpowiada Mgr Arleta Balcerek Czy moje dziecko ma objawy autyzmu? – odpowiada Lek. Aleksandra Witkowska Dziwne zachowanie dziecka a autyzm – odpowiada Agnieszka Jamroży Czy moje dziecko może chorować na autyzm? – odpowiada Mgr Agnieszka Bartczak artykuły
"Moje dziecko z autyzmem. Niezwykła podróż" to tytuł, którego byłam bardzo ciekawa. Autyzm to drugi, zaraz po Korei, temat, którym zainteresowałam się mocniej dzięki serialom. W zeszłym roku absolutnie przepadłam w dramie "Niezwykła prawniczka Woo" (do obejrzenia na Netflixie, do czego gorąco zachęcam. Wspaniała jest!).
Drogi rodzicu, czujesz niepokój związany z rozwojem swojego dziecka i zastanawiasz się, czy może mieć autyzm? Drogi rodzicu, czujesz niepokój związany z rozwojem swojego dziecka i zastanawiasz się, czy może mieć autyzm? Wprawdzie nie można zrobić diagnozy online jednak w takiej sytuacji można zrobić badanie przesiewowe, które wskaże Ci, czy masz się czym martwić i czy należy pójść z dzieckiem do specjalisty. Poniższe narzędzie przeznaczone jest dla dzieci w wieku 16 do 30 miesięcy. Ankieta M-CHAT-R™ Ankieta : Zaznacz odpowiedzi na poniższe pytania dotyczące Twojego dziecka. Weź pod uwagę, jak zazwyczaj się zachowuje. Jeśli dane zachowanie pojawiło się kilka razy, ale zazwyczaj dziecko tego nie robi, odpowiedz "nie". Zaznacz odpowiedź "tak" lub "nie" przy każdym pytaniu. M-CHAT-R został opracowany do wypełnienia przez rodziców dzieci w wieku 16-30 miesięcy. Jeśli jest stosowany w przypadku dzieci w innym wieku, jego wynik może być nieprawidłowy.
Szacuje się, że u 25-35% dzieci z objawami ze spektrum autyzmu można stwierdzić konkretną przyczynę zaburzeń związaną ze zmianami w materiale genetycznym. Każde dziecko z objawami ze spektrum autyzmu, zespołu Aspergera lub z zaburzeniami intelektualnymi, oprócz konsultacji neurologicznej i psychiatrycznej, powinno być również
Czy moje dziecko ma autyzm? Czujesz niepokój związany z rozwojem swojego dziecka i zastanawiasz się, czy może mieć autyzm? Nie można zrobić diagnozy przez internet, ale można zrobić badanie przesiewowe, które wskaże Ci, czy należy pójść z dzieckiem do specjalisty. Poniższe narzędzie przeznaczone jest dla dzieci w wieku 16 do 30 miesięcy. Ankieta M-CHAT-R™ Zaznacz odpowiedzi na poniższe pytania dotyczące Twojego dziecka. Weź pod uwagę, jak zazwyczaj się zachowuje. Jeśli dane zachowanie pojawiło się kilka razy, ale zazwyczaj dziecko tego nie robi, odpowiedz "nie". Zaznacz odpowiedź "tak" lub "nie" przy każdym pytaniu. 1. Jeśli wskaże Pan/Pani jakiś przedmiot znajdujący się w pomieszczeniu, to czy Pana/Pani dziecko na niego spojrzy? (NA PRZYKŁAD: jeśli wskaże Pan/Pani zabawkę albo zwierzę, to czy Pana/Pani dziecko spojrzy na tę zabawkę lub zwierzę?) 2. Czy kiedykolwiek pomyślał/a Pan/Pani, że Pana/Pani dziecko może być głuche? 3. Czy Pana/Pani dziecko bawi się w udawanie albo w zabawy na niby? (NA PRZYKŁAD: udaje, że pije z pustego kubka, udaje, że rozmawia przez telefon albo udaje, że karmi lalkę czy pluszowego misia?) 4. Czy Pana/Pani dziecko lubi wdrapywać się na różne przedmioty? (NA PRZYKŁAD: na meble, na urządzenia znajdujące się na placu zabaw lub na schody?) 5. Czy Pana/Pani dziecko wykonuje dziwne ruchy palcami blisko oczu? (NA PRZYKŁAD: czy Pana/Pani dziecko porusza palcami blisko oczu?) 1/5 6. Czy Pana/Pani dziecko wskazuje palcem, aby o coś poprosić lub otrzymać pomoc? (NA PRZYKŁAD: czy wskazuje na przekąskę lub zabawkę, która jest poza jego zasięgiem?) 7. Czy Pana/Pani dziecko wskazuje palcem, aby pokazać Panu/Pani coś ciekawego? (NA PRZYKŁAD: czy wskazuje na przelatujący samolot lub na przejeżdżającą ciężarówkę?) 8. Czy Pana/Pani dziecko interesuje się innymi dziećmi? (NA PRZYKŁAD: czy Pana/Pani dziecko patrzy na inne dzieci, uśmiecha się lub podchodzi do nich?) 9. Czy Pana/Pani dziecko przynosi Panu/Pani przedmioty, aby je Panu/Pani pokazać lub podnosi je w taki sposób, żeby mógł/mogła je Pan/Pani obejrzeć – nie po to, aby otrzymać pomoc, ale by je po prostu pokazać? (NA PRZYKŁAD: pokazuje Panu/Pani kwiatek, pluszową zabawkę lub samochodzik?) 10. Czy Pana/Pani dziecko reaguje, gdy woła je Pan/Pani po imieniu? (NA PRZYKŁAD: czy dziecko podnosi głowę, odzywa się, gaworzy lub przestaje robić to, co właśnie robiło, gdy woła je Pan/Pani po imieniu?) 2/5 11. Gdy uśmiecha się Pan/Pani do dziecka, to czy dziecko odpowiada Panu/Pani uśmiechem? 12. Czy Pana/Pani dziecko denerwuje się, gdy słyszy codzienne odgłosy? (NA PRZYKŁAD: czy Pana/Pani dziecko krzyczy lub płacze, gdy słyszy dźwięk odkurzacza lub głośną muzykę?) 13. Czy Pana/Pani dziecko potrafi chodzić? 14. Czy Pana/Pani dziecko utrzymuje z Panem/Panią kontakt wzrokowy, gdy Pan/Pani do niego mówi, bawi się z nim lub je ubiera? 15. Czy Pana/Pani dziecko próbuje naśladować to, co Pan/Pani robi? (NA PRZYKŁAD: machanie ręką na pożegnanie, klaskanie lub wydawanie śmiesznych dźwięków) 3/5 16. Gdy odwraca Pan/Pani głowę, by na coś spojrzeć, to czy Pana/Pani dziecko także odwraca głowę, by spojrzeć w tę samą stronę? 17. Czy Pana/Pani dziecko próbuje zwrócić na siebie uwagę i sprawić by Pan/Pani na nie spojrzał/a? (NA PRZYKŁAD: czy Pana/Pani dziecko spogląda na Pana/Panią, by otrzymać pochwałę lub czy mówi „zobacz”, „popatrz na mnie”?) 18. Czy Pana/Pani dziecko rozumie, gdy każe mu Pan/Pani coś zrobić? (NA PRZYKŁAD: jeśli nie wskazuje Pan/Pani palcem, to czy Pana/Pani dziecko rozumie zdanie: „połóż książkę na krześle” lub „przynieś mi koc”?) 19. Gdy dziecko znajdzie się w nowej, nieznanej sytuacji, czy wtedy spojrzy na Pana/Panią, by sprawdzić, jak Pan/Pani na to zareaguje? (NA PRZYKŁAD: gdy dziecko usłyszy jakiś dziwny lub zabawny dźwięk lub gdy widzi nową zabawkę, czy popatrzy wtedy na Pana/Panią?) 20. Czy Pana/Pani dziecko lubi zabawy ruchowe? (NA PRZYKŁAD: lubi być kołysane lub huśtane na Pana/Pani kolanach?) 4/5 M-CHAT-R został opracowany do wypełnienia przez rodziców dzieci w wieku 16-30 jest stosowany w przypadku dzieci w innym wieku, jego wynik może być nieprawidłowy. (© 2009 Robins, Fein, & Barton) Poznaj wyniki Podaj adres e-mail, aby otrzymać wyniki testu. Wyrażam zgodę na przetwarzanie przez Fundację JiM z siedzibą w Łodzi ul. Tatrzańska 105, jako administratora, moich danych osobowych lub danych osobowych dziecka, którego jestem rodzicem/opiekunem prawnym, w celach związanych z przeprowadzeniem testu dotyczącego oceny w zakresie zagrożenia autyzmem. Wyrażam zgodę na przetwarzanie przez Fundację JiM z siedzibą w Łodzi ul. Tatrzańska 105, jako administratora, moich danych osobowych, na potrzeby utrzymania komunikacji, w celu dostarczania informacji związanych z prowadzoną przez Fundację działalnością. Oświadczam, że Administrator poinformował mnie o celach przetwarzania danych osobowych i przysługujących mi prawach oraz, że zgoda może być wycofana w każdym czasie, przy czym wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem ( ). Zgodę mogę wycofać poprzez złożenie oświadczenia wysyłając je na adres mailowy iod@ Dziękujemy Na Twój adres e-mail trafiły właśnie wyniki ankiety. Zaloguj się na swoją skrzynkę i sprawdź wynik testu. Strona główna
Nauka mowy i komunikacji u dziecka z ASD. 01. sie. ' 21. Typowo rozwijające się dziecko wypowiada pierwsze znaczące słowo około 12 miesiąca życia. Rozwój mowy następuje bardzo szybko: dwuletnie dziecko zwykle jest w stanie powiedzieć dwuwyrazowe zbitki. Podstawy do rozwoju komunikacji kształtują się już od pierwszych miesięcy życia.
Przede wszystkim bardzo się cieszę, że udało się tak wyraźnie poprawić funkcjonowanie Wiktora i że widzą Państwo taką zmianę. To dobry znak. Na pewno intensywna, dobrana indywidualnie dla Wiktora terapia powinna w dalszym ciągu dawać poprawę. Jednak jak duża ona będzie, to już zależy od wielu czynników, od indywidualnego tempa rozwoju Wiktora, tego, na ile zdobywane umiejętności są szybko utrwalane, czy nie pojawiają się inne niepokojące zachowania. Wiktor jest jeszcze mały, stąd na pewno szansa na sukces jest większa, niż gdyby był starszy.
Dzieci z autyzmem często angażują się w agresywne zachowania, aby uzyskać dostęp do rzeczy, których pragną. Czasami dziecko chce zwrócić na siebie uwagę innej osoby (tzn. funkcją jego/jej agresywnego zachowania jest uzyskanie dostępu do uwagi); może to obejmować zarówno agresję jako sposób na zainicjowanie rozmowy (np. dziecko
Moja córka ma 8 miesięcy i tydzień. Zacznę od tego, co córka potrafi, a więc siedzi już sama od 1,5 miesiąca, raczkuje po całym mieszkaniu, wstaje przy każdym meblu, w łóżeczku, nawet przy mojej nodze. Ma 2 drzemki w ciągu dnia (zasypia o tych samych godzinach). Od paru dni nie chce jeść (nawet ulubionego banana), ale sądzę, że jest to spowodowane tym, że przebija się już 6 ząbek. Wcześniej jadła bardzo ładnie łyżeczką. Lubi bawić się w ze mną w ganianego. Raczkuje i co chwila ogląda się, czy za nią idę (też na czworakach). Jeżeli tak, to ucieka z piskiem. Po chwili znowu się odwraca. Bardzo lubi wszelkiego rodzaju sprzęty elektroniczne,telefon, pilot od telewizora, kabelki. Jak powiem, że nie, niewolno to patrzy na mnie i specjalnie ciągnie np. za kabelek i jest z tego powodu zadowolona. Gdy przychodzą do nas goście to ich zaczepia, też chce żebyś ktoś ją gonił i łaskotał. Łaskotki ma na całym ciele i śmieje się wtedy bardzo głośno. Nie lubi, gdy zostawiam ją samą w pokoju. Gdy tylko wyjdę od razu zaczyna płakać, ogląda się za mną. Wyciąga ręce gdy tylko zbliżę się do łóżeczka i chwyta mnie za ubrania żebym ją wyjęła. Gdy siedzę obok i zacznę cmokać to od razu przychodzi do piersi, tak się nauczyła :) robi to z uśmiechem i czasami od razu z otwartą buzią. Lubi patrzeć, gdy my jemy z mężem i otwiera wtedy buźkę. Czasami mam wrażenie, że wolałaby jeść to, co my. Teraz przejdę do rzeczy, które mnie niepokoją. Niemowlę jest bardzo ruchliwe, nie potrafi dłużej skupić się na zabawie. Weźmie jedną zabawkę, za chwilę drugą, szura nimi po podłodze. Bardzo mało gaworzy, dopiero od pewnego czasu (ok. tygodnia) wymykają się jej sylaby (do tej pory pojawiło się raz da da, le le, iś, la, de, gie, gu, be). Gaworzy najczęściej podczas kąpieli, którą uwielbia. Bardzo dużo się wtedy śmieje i patrzy mi w oczy, lub raz na mnie, raz na męża. Ogólnie różnie bywa u niej z kontaktem wzrokowym. Nie lubi mi patrzeć długo w oczy, Gdy trzymam ją na przeciwko siebie to odwraca głowę. Gdy stoimy przy lustrze, to wyciąga rączki do swojego odbicia, dotyka, czasami się uśmiecha. Nie lubi gdy biorę jej rączki i robię kosi-kosi, najczęściej zabiera je od razu. Nie powtarza jeszcze żadnych gestów( od 2 dni jedynie przybliżę dłoń i mówię piątka to uderza swoją rączką w moją i się cieszy). Najbardziej martwi mnie jednak warczenie, burczenie czy można to też nazwać jęczeniem. Dziecko często przerywa zabawę i zaczyna wydawać dźwięk, coś w stylu yyyy. Patrzy w tym czasie na swoje rączki, macha paluszkami, nachyla się wtedy bardzo nisko nad dłońmi. Przybiera wtedy dziwną pozycję. Ma główkę przechyloną na prawą stronę (uchem dotyka ramienia) i tak sobie macha tymi paluszkami. Często też zdarza się machanie główką na boki w różnych sytuacjach, podczas stania w łóżeczku, raczkowania, czy gdy siedzi u mnie na kolanach. Byłam z mała u neurologa (badanie neurologiczne prawidłowe), badanie EEG wyszło również prawidłowo. Oprócz tego mała miała robione usg główki, ponieważ urodziła się z cechami wcześniactwa, dostała 8/10 pkt.(odjęte punkty za napięcie mięśniowe i zabarwienie skóry), była poddana tlenoterapii. Usg wykazało, że podczas porodu doszło do krwawienia podwyściółkowego. Mam cały czas obserwować bacznie dziecko. Ostatnio gdy usiadła przy ścianie zaczęła uderzać tyłem głowy w ścianę, jednak zdarzyło się to tylko raz. Wracając do zabawy, mała nie umie posiedzieć na miejscu, podnosi się na pupie i siada zaraz znowu, co wygląda jakby robiła koło. Jednak, gdy ją czymś zajmę, to przestaje tak robić. Zabawki również ogląda tak jak rączki i burczy wtedy. od 3 tygodni brana na ręce odpycha się. Nie chce być przodem do rodzica, tylko przodem do nawet i w tej pozycji pręży się. Często też pręży się, gdy wyjmuję ją z huśtawki. Raz zdarzył się jej atak złości i wtedy mnie odpychała. Jednak normalnie w dzień, gdy w coś się uderzy to płacze i od razu do mnie biegnie ze schyloną główką, chce na ręce lub przytula się do kolan. Co więcej wkłada wszystko do buzi, ale to przy ząbkowaniu jest chyba normalne( zasypia nawet z kocykiem w buzi). Reaguje na imię, jak nie za pierwszym to za drugim razem, ale jeszcze chyba nieświadomie. Potrafi pokazać swoje zdanie, gdy zabiorę jej zabawkę to płacze, gdy oddam automatycznie mnie również to, że nie umie skupić uwagi na obrazkach w książeczce, a ostatnio gdy zaczynam czytać, to ją zamyka, ale za chwilę otwiera. Gdy zakrywam ją pieluchą, to szybko zdejmuje i uśmiecha się gdy mówię a ku ku. Tak samo jest, gdy to ja zakryję się kocykiem, czy też pieluchą. Od razu biegnie go ze mnie ściągnąć. Ostatnio gdy mówię to dotyka rączką moich ust. Nie wiem, czy chce żebym przestała mówić, czy po prostu dlatego, że babcia tak robiła z nią. Ogólnie jest pogodnym dzieckiem, gdy nie ząbkuje, uśmiecha się do ludzi. Przepraszam, że tak chaotycznie, ale piszę wszystko co sobie przypomnę. Proszę o pilną odpowiedź, gdyż nie wiem już co mam myśleć. Może jestem przewrażliwiona, ale matczyna intuicja (pomimo tego, że to pierwsze dziecko) mówi mi, że takie dziwne zachowania mojego dziecka są jednak niepokojące. Dziękuję z góry za pomoc, Sylwia Szanowna Pani Sylwio, Nie mogę oczywiście odpowiedzieć na pytanie postawione w temacie, ale muszę przyznać, że pomimo wielu prawidłowych zachowań, niektóre reakcje Pani Córeczki są niepokojące. Nie musi to być autyzm, jednak ze względu na wcześniactwo oraz krwawienia należy przeprowadzić diagnozę rozwojową (poznawczą) nie tylko medyczną. W tym celu należy udać się do terapeuty wczesnej interwencji (polecam specjalistów w listy i ocenić prawidłowość reakcji dziecka. Do tego czasu proszę prowadzić stymulację rozwojową kontaktu wzrokowego oraz słuchania i naśladowania mowy. Wskazówki do pracy znajdzie Pani w publikacjach: J. Cieszyńska, M. Korendo "Wczesna interwencja terapeutyczna" oraz J. Cieszyńska "Metoda krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci". Pozdrawiam serdecznie, Marta Korendo
Statystyki mówią, że 20-25 proc. dzieci chorych na autyzm wychodzi z choroby. Mimo to w dorosłości mają nadal problemy z nawiązywaniem bliskich relacji emocjonalnych i dobrych relacji społecznych. Wspomnienia osób, które przekroczyły granicę autyzmu, są dla nas niezwykle cennym materiałem.
Każde zaburzenie wiąże się z pewnego rodzaju dyskomfortem – sam fakt jego zaistnienia, już sprawia ból i cierpienie… Ze względu na brak wiedzy, jak również doświadczenia stajemy się zdominowani przez pobieżne informacje o autyzmie. Bywa i tak, że pomimo diagnozy zaprzeczamy: „przecież jeszcze kilka dni temu byłem/am zdrowy/a…” Jest to trudne do zaakceptowania. Natomiast, jeśli zaburzenie dotyczy naszego dziecko akceptacja przybiera inną formę. Nie tylko zaprzeczamy, ale słowami obciążamy lekarza, który dokonał diagnozy… Gdy na świecie pojawiają się dzieci, to stają się one dla nas diamentem istnienia. Wyjątkowe, niepowtarzalne, idealne, nieskazitelne – bo nasze… Natomiast gdy dowiadujemy się o autyzmie, idealny obraz zanika. Boimy się nieznanego. Boimy się przyszłości… Radość macierzyństwa, czy ojcostwa zanika – czujemy się złymi rodzicami: „przecież to przez nas… to my…” Wciąż nieświadomi zapominamy o tym, że na pewne sprawy i sytuacje nie mamy wpływu, a to co jest teraz jest nieuniknione. Żyjemy pośród wielu różnych ludzi. Ludzi, którzy czerpią radość z czyjejś krzywdy, ale również wśród osób, które otworzą dla nas serca, w tak nieznanej dotąd drodze życia. Idealizowanie i obwinianie w żaden sposób nie pomoże, a jedynie może zaszkodzić. Nikt z nas nie urodził się idealny, bez skazy… Rzeczą naturalną jest istnienie wśród niedoskonałości, a miłość jest tym wartościowsza im bardziej budowana na prawdzie i akceptacji. Każde zaburzenie powinno być podyktowana akceptacją. Nie jest ważne, co inni ludzie o Tobie sądzą – ważne jest to, co Ty przedstawisz swojemu dziecku. Pokazując mu wartość życia, nadajesz mu sens. Dzięki Tobie poznaje i się uczy. To Ty jesteś twórcą jego samoakceptacji, to Ty wpływasz na jego samoocenę… Czym jest autyzm? Autyzm jest bardzo trudny do zrozumienia i wytłumaczenia. Wciąż wiele osób w ogóle nie słyszało nic, a nic o autyzmie. Autyzm to złożone zaburzenia rozwoju i funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzujące się zakłóceniami zdolności komunikowania i budowania relacji interpersonalnych. Co robi autyzm z człowiekiem? Zaburzenie polega na odcięciu się człowieka od zewnętrznego świata, ograniczeniu wymiany informacji ze środowiskiem. Jakie są przyczyny autyzmu? Przyczyny autyzmu nie zostały dotąd w pełni poznane. Istnieje wiele hipotez, jednak najprawdopodobniej wpływają na niego czynniki biologiczne i psychologiczne. Gdy pierwszy raz poznałam Ilonę i Huberta – sprawiali wrażenie osób nad wymiar uważnych. Zawsze zwracali uwagę na to, co inni mówią na ich temat i jak ich oceniają. Sami też nie stronili od osądów – co miało duży wpływ na sposób postrzegania przez nich rzeczywistości. Pierwsze dziecko – łzy radości. Dumny ojciec – zachwycona matka. Wciąż powtarzali i podkreślali wyjątkowość swojego dziecka, często nazbyt raniąc innych rodziców. Byli doskonali, a ich syn przedoskonały. Choć już od pierwszych miesięcy było widać, że dziecko zachowuje się „inaczej” – oni zaprzeczali, wręcz się obrażali i zrywali kontakt z osobami, które zwracały im uwagę na owy stan rzeczy. Gdy Mikołaj skończył rok jego specyficzne zachowanie potęgowało. Wciąż płakał, unikał kontaktu wzrokowego, lubił siedzieć „w koncie”, stronił od innych ludzi. Rodzice wciąż zaprzeczali. W wieku 3 lat lekarz zdiagnozował u niego autyzm – oburzenie, żal, złość… Tak wiele złych emocji było w nich… Krytykowali, obmawiali, wręcz podważali autorytet lekarza. W momencie gdy zaburzenie potęgowało i rodzice nie mieli z synem żadnego kontaktu doszli obopólnie do wniosku, że muszą podjąć jakiekolwiek kroki ku zrozumieniu i zdrowiu ich synka. Choć droga długa i zawiła to podjęli walkę o swoje dziecko. Czy z autyzmu można się wyleczyć? Autyzm to nie wyrok, to zaburzenie, które czym szybciej wykryte tym łatwiejsze do opanowania. Pomimo, że autyzm nie jest uleczalny, to i tak warto podjąć działania, które wspomogą rozwój, a w późniejszym czasie poprawią funkcjonowanie. Czy każda osoba autystyczna będzie zachowywać się tak samo? Każde dziecko autystyczne jest inne i inaczej kreuje swą osobowość. Różnice miedzy dziećmi autystycznymi są ogromne. Niektóre, z mniejszym stopniem autyzmu, mogą okazywać tylko niewielkie opóźnienie mowy i niewielkie problemy w kontaktach ze środowiskiem. Inne dzieci, z większym stopniem autyzmu, mogą potrzebować pomocy o każdej porze dnia, przy każdej czynności. Z jakimi problemami zmaga się osobowość autystyczna? Każde dziecko autystyczne zachowuje się w podobny sposób. Powinniśmy przede wszystkim zwróć uwagę na: Trudności w kontaktach z rówieśnikami, z innymi dziećmi; Strach przed zmianą rytmu dnia; skłonności do monotonni; Nadwrażliwość na bodźce – dotyk, dźwięk; Brak kontaktu wzrokowego, bądź znacznie jego ograniczenie; Obsesyjne skupianie się na jednej rzeczy, na jeden czynności; Woli kontakt z przedmiotami niż z ludźmi; Godzinami potrafi bawić się jednym przedmiotem; Zawężony krąg – lubi samotność, trzyma się na uboczu; Wysoka, bądź skrajnie niska ruchliwość; Zauważalna niechęć do bliskości; Brak odpowiedzi – pozorna „głuchota”; Niewytłumaczone napady złości, a nawet agresji; Impulsywność; Fenomenalna pamięć – oznaki „geniuszu” w jednej dziedzinie; Talenty te mogą dotyczyć bardzo wąskich i specjalistycznych dziedzin; Widoczne opóźnienie rozwoju; nie mówi, bądź wydaje dźwięki bez znaczenia; Paniczny strach przed otwartymi przestrzeniami. Istnieje wiele pozycji naukowych, które powinny pomóc we wczesnej diagnozie. Pamiętaj również o tym, że owe zaburzenia często się na siebie nakładają. Wszelkie obawy powinniśmy zawsze skonsultować ze specjalistą. Jeśli zależy nam na dobru dziecka, powinniśmy czym prędzej rozpocząć pracę z nim. Wcześniej postawiona diagnoza daje możliwość zwiększenia samodzielności jednostki. Każdy z nas powinien wiedzieć, że praca nad autystycznym dzieckiem jest niezwykle ciężka. Jeśli chcemy się dostać do jego świata, musimy w tym świecie zacząć „funkcjonować”. Obserwować i wyłapywać najdrobniejsze zainteresowania, a potem w tym kierunku zmierzać. Nie wystarczy być rodzicem, trzeba stać się psychologiem. Praca z dzieckiem autystycznym jest żmudna i wydaje się nie mieć końca, ale trzeba wierzyć, że ma sens. Nie istnieje lekarstwo na autyzm. Przede wszystkim wczesna diagnoza, praca i jeszcze raz praca. Jeśli zależy Ci na dobru swojego dziecka podejmij walkę już dzisiaj, tu i teraz. Wesprzyj rodziców autystycznego dziecka – zostaw kilka słów od siebie w komentarzu poniżej… Autorka: Agnieszka » O MNIE ODSZUKAJ RADOŚĆ W KILKU SŁOWACH - CZYTAJ i UCZ SIĘ DZIENNIK MIŁOŚCI WŁASNEJ „DZIENNIK MIŁOŚCI WŁASNEJ” to e-book dla każdego, kto chce zacząć siebie kochać. To propozycja dla wszystkich którzy pragną patrzeć na siebie oczami szacunku, zrozumienia, akceptacji i wdzięczności ❤❤❤ (więcej…) CZYTAJ ELIKSIR PEWNOŚCI SIEBIE ELIKSIR PEWNOŚCI SIEBIE, czyli jak pokonać wewnętrzne i zewnętrzne blokady? Istnieją takie momenty, w których z wielkim cierpieniem na duszy wątpimy w siebie. Nie czujemy się zbyt dobrze we własnej skórze, odczuwamy ucisk w gardle, nogi odmawiają posłuszeństwa, a serce zbyt szybko zaczyna bić. Człowiek sam ze sobą czuje się źle. A wszystko z powodu kulejącej pewności siebie, która daje o sobie znać, w takich momentach, które są dla nas nazbyt obciążające. Dlatego postanowiłam napisać książkę, która dokładnie zobrazuje, jak stać się pewnym siebie człowiekiem. (więcej…) CZYTAJ Źródła braku pewności siebie, czyli skąd u ludzi niskie poczucie wartości? „Źródła braku pewności siebie” to e-book dla każdego, kto chce wziąć pewność siebie w swoje ręce i podjąć decyzję, co dalej powinien z nią zrobić. To nade wszystko źródło schematów głęboko zakorzenionych w podświadomości. To prawda o tym skąd u ludzi niskie poczucie wartości, jak również o tym, co wpływało i wpływa cały czas na naszą pewność siebie. W e-booku: (więcej…) CZYTAJ TOXIC 2, jak poradzić sobie z miłością, która Cię niszczy? Toksyczna więź… Coraz bardziej świadomi, a jednak wciąż tak bardzo nieświadomi… Niestety wciąż zbyt wiele osób tkwi w toksycznych relacjach, całkowicie rujnując swoje zdrowie psychiczne. Nazbyt wiele osób wciąż nieświadomie oddaje swoje życie w ręce wampira emocjonalnego. Traci wszystko – szczęście, radość, poczucie bezpieczeństwa, spokój, swoje prawa, zdrowie i to wszystko w imię zasad, które zostały zbudowane przez toksycznego wampira. Jednak w życiu każdego z nas przychodzi taki moment w których pragniemy tylko jednego – wolności i rozumienia… Czy należysz do tych osób? (więcej…) CZYTAJ TOXIC, jak sobie radzić z osobami, które utrudniają Ci życie? Emocjonalnie wykorzystani… Emocjonalny wampir to szantażysta o wielu twarzach. Gra i wykorzystuje – owija sobie nas wokół palca i nawet nie wiemy kiedy, a już zachowujemy się tak, jak on sobie tego życzy. To nie Twoja wina!!! Emocjonalny szantażysta to cholerny manipulator – wykorzysta wszystko i wszystkich, by zdobyć to, co jest mu w danej chwili potrzebne. W nosie ma uczucia innych – najważniejsze to podbudowanie własnego ego… Najtrudniejszy moment naszego życia to ten, w którym w końcu zdajemy sobie sprawę z faktu, że ta osoba nas krzywdzi. Ciągła krytyka, obgadywanie, niedorzeczne plotki, brak szacunku, obojętność ze strony bliskich… Odczuwasz to u siebie w życiu? (więcej…) CZYTAJ CZARNA KSIĘGA PERSWAZJI Sztuka perswazji to sposób na życie… Choć mylona z manipulacją, to jednak jest bardzo daleka od tego postępowania… Perswazja to sposób przekonywania do własnych racji bez wpływu na zdrowie innej osoby. Pomaga dojść do konsensusu poprzez dyskusję zainteresowanych stron nad zaistniałym problemem – tym samym otwiera drogę do jego rozwiązania. Jest również nieodzownym czynnikiem łagodzącym wszelkie kłótnie, czy spory. Należy pamięć, że perswazja nie polega na zmuszaniu, jak to lubi robić manipulacja. Perswazja nigdy nie jest powiązana z kłamstwem, czy mówieniem nieprawdy. Skupia się przede wszystkim na argumentowaniu danych twierdzeń i postaw w sposób rzeczowy i kompetentny. …ale dość z teorią… Czas zobaczyć, czego nauczy nas CZARNA KSIĘGA PERSWAZJI… Publikacji pomoże przede wszystkim opanować bezcenne techniki życia wśród wielu różnych osobowości… (więcej…) CZYTAJ DEPRESJA NIEWIDZIALNY WRÓG DEPRESJA WCIĄŻ OBECNA… Do tej pory na temat depresji powstało wiele książek, jednak wszystkie „jakieś takieś”… Niby służą pomocą, a wciąż zbyt wiele w nich skomplikowanych terminów… Zbyt mało poradników – zbyt mało prostych przekazów… Dzisiaj chcę Ci przedstawić pozycję, która jest daleka od medycznych nierozumianych słów. Nie znajdziesz tu nic trudnego do zrozumienia. Ta książka jest napisana, by służyć i pomagać – ma zwiększyć świadomość samego chorującego, jak i jego najbliższych, którzy walczą razem z nim. (więcej…) CZYTAJ ZBURZĘ TEN MUR CZAS NA ZMIANY… Czy masz czasem tak, że gdziekolwiek się ruszysz, to napotykasz na mur? Próbujesz coś zmienić, coś osiągnąć, ale nic się nie zmienia? Jest pewien sposób na to… Czas zburzyć ten okropny mur, który przez lata budowany był przez porażki, negatywne myśli, krzywdzące opinie, brak pewności siebie, trudne dzieciństwo, okrutne utarte schematy… Wszystko, czego teraz potrzebujesz, to uświadomienie sobie, jak dotrzeć do własnego szczęścia. Dzięki tej książce odzyskać siebie – zrozumiesz i zaakceptujesz, a przede wszystkim nauczysz się prawdziwie żyć. Trener rozwoju osobistego pomoże Ci zrozumieć, co to znaczy żyć pełnią życia. (więcej…) CZYTAJ WŁADCA SŁOWA Władca słowa… Jak skutecznie i celnie wymierzać słowo, aby osiągnąć władzę nad ludzkimi emocjami? Książka, której opis właśnie czytasz, stawia sobie za cel dać Ci władzę nad ludzkimi emocjami. Będzie tu mowa o tym, jak możesz się nauczyć sięgać poza racjonalne motywy innych ludzi i oddziaływać bezpośrednio na ich instynkty, rozbudzając i rozpalając swymi słowami ich wyobraźnię. Pokażemy Ci, w jaki sposób, sięgając poza racjonalne motywy słuchacza, możesz rozpalać wyobraźnię samymi słowami. Czyli, w skrócie, dowiesz się przede wszystkim… Nauczy się – Jak bezpośrednio wpływać na ludzkie instynkty, emocje i wyobraźnię, sprawiając, że wszelkie Twoje sugestie staną się nieodparcie fascynujące, zniewalające i hipnotyczne? (więcej…) CZYTAJ POTĘGA ŻYCIA – Jak zacząć od nowa, nie zmieniając wszystkiego wokół? Każdy z nas w pewnym momencie swojego życia staje oko w oko z potrzebą zmiany, która często przychodzi niespodziewanie i od której tak naprawdę nie ma odwrotu. Zmiana dotyczy różnych sfer naszego życia, ale w dużej mierze będzie krążyć wokół wewnętrznej potrzeby natychmiastowej odmiany własnego losu… Wewnętrzny głos krzyczy: „muszę coś zmienić, bo inaczej zwariuję”… Zmiana jest nieunikniona, a Ty od dzisiaj stajesz się jej mapą i przewodnikiem… (więcej…) CZYTAJ
Ma stereotypie ruchowe, czyli machanie rączkami, chodzenie na palcach i inne odruchy, które są powtarzalne i niespecyficzne. Swoiste zabawy przedmiotami, kręcenie zabawek, oglądanie ich pod dziwnym kątem. Ma nadwrażliwość czuciową lub niedowrażliwość. Dzieciom z cechami ze spektrum autyzmu może przeszkadzać metka wszyta w
Zainspirowana przeprowadzonym przez Nishkę wywiadem z mamą chłopca z Zespołem Aspergera, postanowiłam napisać artykuł, w którym rodzice niemowląt i dzieci poniżej 3 roku życia odnajdą najważniejsze informacje o zaburzeniach ze spektrum autyzmu. Zebrałam więc w jednym miejscu cztery historie o pierwszych objawach zaburzeń, opowiedziane przez mamy oraz ciocię dzieci z autyzmem i Zespołem Aspergera, listę umiejętności, które wskazują na prawidłowy rozwój malucha oraz wskazówki, gdzie znaleźć właściwą pomoc, jeśli cokolwiek Cię niepokoi. Poprosiłam cztery kobiety, by opowiedziały mi, co zaniepokoiło je w zachowaniu dzieci w pierwszych trzech latach życia. Zobacz sama, jak różnie przebiegał ich rozwój, mimo że później wystawiono im tę samą diagnozę. Niektóre dzieci jako niemowlęta były niezwykle wymagające: potrzebowały dużo uwagi i bliskości, miały problemy ze snem i dużo płakały. Mama chłopca z wysokofunkcjonującym Zespołem Aspergera: Mój syn jako niemowlak był wiecznie do mnie „przyklejony”, zaczynał płakać, gdy tylko znikałam z horyzontu. Przez długi czas miał problemy z usypianiem, musieliśmy bujać go na rękach i odkładać śpiącego do łóżka. Do 20 miesiąca życia spał z nami i kilkakrotnie w nocy karmiłam go piersią, żeby mógł się uspokoić i zasnąć… Mój drugi syn, który jest zdrowy, zachowywał się w wieku A. zupełnie inaczej. Bez problemu od początku sam zasypiał, był roześmiany i taki pogodny. Natomiast A. zawsze był nad wyraz poważny, mało się uśmiechał, już jako niemowlak. Uderzyło mnie to ostatnio, gdy oglądałam stare zdjęcia i porównywałam je ze zdjęciami młodszego syna. A. miał twarz–maskę, niewyrażającą emocji. Gdy miał trochę ponad 2 lata, stał się prawdziwym „aniołem”. Nie potrzebował już mnie na każde zawołanie, najpierw zainteresowały go książeczki, mógł przez godzinę w spokoju oglądać sobie obrazki, a ja szczęśliwa w tym czasie „ogarniałam dom”. Potem zaczął się pasjonować zegarami, następnie lokomotywami. Mógł godzinami się nimi bawić lub je rysować i nie potrzebował nikogo do towarzystwa. Wszyscy mi zazdrościli, że syn potrafi się sam bawić, że umie się sobą zająć. Był spokojny i poważny. Jeśli chodzi o relacje z innymi, to powitania i pożegnania zawsze były u nas problemem, nie reagował np. na dziadków, gdy do nas przychodzili, jakby ich kompletnie ignorował. Natomiast ze mną miał dobry kontakt. Różnice zaczęłam zauważać najpierw na placu zabaw, potem w przedszkolu. Stronił od dzieci, nie bawił się tak jak one, długo bał się np. zjeżdżać na zjeżdżalni, był mniej sprawny fizycznie i odważny niż rówieśnicy. Wiele rzeczy doprowadzało go do płaczu. Był bardzo ostrożny i bojaźliwy, za to niezwykle rezolutny. Jako trzylatek paniom, które na placu zabaw mówiły mu „No zjedź ze zjeżdżalni„, odpowiadał: „Nie proszę pani, ja się boję i tego nie zrobię„. Robił to swoim charakterystycznym tonem dorosłego. Zawsze mówił wyraźnie, wolno i specyficznie artykułował słowa, w taki trochę przerysowany, hiperpoprawny sposób. Zaczął mówić, gdy miał 10-11 miesięcy – zaczął wtedy namiętnie pytać „A cio to?„. Jako dwulatek deklamował już „Lokomotywę” Tuwima… W przedszkolu częste były wybuchy gniewu, a wśród dzieci zachowywał się jak „wolny elektron”, biegał sam lub stał z boku. Ciocia ośmiolatki z autyzmem wysokofunkcjonującym: Jako niemowlę K. mało spała – miała maksymalnie dziesięciominutowe drzemki i po obudzeniu szalała dalej. Bardzo dużo płakała, piszczała, krzyczała. Około pierwszego roku życia lekarz, którego poproszono o konsultację, niestety nie zauważył w jej zachowaniu niczego dziwnego; uznał, że jest maleństwem, które wymaga po prostu większej uwagi niż inne. Po 1. roku życia mała zaczęła się dużo uśmiechać, ale też bardzo dużo ruszać: wszędzie było jej pełno, cały czas musiała być w ruchu. Do 2 roku życia powtarzała słówka, po drugich urodzinach przestała. Trudno było nawiązać z nią kontakt wzrokowy, żeby coś wytłumaczyć czy zwyczajnie porozmawiać trzeba było ją na siłę przytulić i mówić patrząc jej prosto w oczy. Sprawiała wrażenie zbyt zajętej, by znaleźć chwilę na wysłuchanie. Kiedy skończyła 3 lata, a jej nadpobudliwość się nie zmieniała, siostra zabrała ją do lekarza, a ten po raz kolejny stwierdził, że przesadza. Bawiąc się z innymi dziećmi, często wpadała w złość i biła je. Dopiero po wyjeździe do Wielkiej Brytanii, gdy dziewczynka miała trzy lata, nauczyciele zaczęli dostrzegać, że mama nie wyolbrzymia, tylko rzeczywiście trzeba pomóc jej córce. Inne dzieci można by określić jako „niemowlęta idealne” – spały, jadły i wydawały się być samodzielne: Mama trzyletniego chłopca z autyzmem: S. był bardzo”grzecznym” niemowlakiem – jak to mówiły babcie. Nakarmiłam go, odłożyłam do łóżeczka i spał… Zastanawiałam się, jak to możliwe, że tak mało ode mnie potrzebuje… Gdy skończył 2 lata nadal nie wołał „mama”, „tata”. Kiedy chodziliśmy do znajomych, od razu zajmował się zabawkami, przedmiotami, inne dzieci go nie interesowały. Miał kłopoty z powitaniem, pożegnaniem i trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego. Mam kilka filmików z tamtego okresu, na których np. chodzi po podwórku z wężem ogrodowym, ja go wołam, a Staś nie reaguje na imię. Najbardziej charakterystyczna cecha to zainteresowanie przedmiotami – ludzie, nawet najbliżsi, są traktowani trochę „instrumentalnie”. Mama sześcioletniego chłopca z autyzmem wysokofunkcjonującym: Mój syn nie mógł być mylony z High Need Baby. Był bardzo spokojnym niemowlęciem i maluchem, który godzinami mógł się przytulać i ssać pierś. Był pogodny, bardzo mało płakał. Niepokój pojawił się, gdy miał około półtora roku. Zauważyłam, że nie reaguje na inicjowane przeze mnie proste zabawy wymienne (np. turlanie piłki), nie wskazywał palcem, nie „dzielił się ze mną” tym, co widział/znalazł itp. Ok 2. roku życia wyraźnie widać było, że nie nawiązuje relacji z rówieśnikami, pół roku później pojawił się wyraźny lęk przed dziećmi, hałasami, ruchliwymi miejscami (czyli np. placami zabaw). Brak wskazywania paluszkiem, szukania uwagi rodzica na wspólnym obiekcie, dzielenia się emocjami, naprzemienności w zabawie – to według mnie pierwsze objawy autyzmu, na które trzeba zwrócić uwagę. Jak poznać, czy moje dziecko rozwija się prawidłowo? Dziecko z zaburzeniami ze spektrum autyzmu ma kłopoty z niektórymi kompetencjami z zakresu rozwoju społecznego, komunikacji i zabawy. Poniżej znajdują się listy odpowiednich umiejętności, które powinny prezentować dzieci w danym wieku: Od urodzenia do 6 miesiąca życia Od 6 do 12 Od 12 do 18 W 24 Jeśli Twoje dziecko jest między 16 a 30 miesiącem życia możesz wypełnić dostępny online kwestionariusz M-CHAT-R . To rzetelne narzędzie stosowane na całym świecie, przetłumaczone i opracowane dla warunków polskich, którego celem jest identyfikacja dzieci z wysokim ryzykiem zaburzeń ze spektrum autyzmu. Poziom rozwoju mowy dziecka w wieku od 24 do 36 można sprawdzić za pomocą Krótkiego Inwentarza Rozwoju Mowy i Komunikacji – instrukcja badania oraz normy znajdują się TUTAJ, a kwestionariusze TU i TU. Co powinnam zrobić, jeśli coś mnie niepokoi w zachowaniu mojego dziecka? Nie czekać i nie przejmować się, że wyjdziesz na przewrażliwioną matkę. Jeśli nie jesteś specjalistą, to normalne, że konsultujesz swoje obserwacje z ludźmi, którzy lepiej znają się na rozwoju dziecka. Im szybciej wykryje się nieprawidłowości w rozwoju dziecka i podejmie terapię, tym większe szanse na pełne wykorzystanie jego potencjału. Liczy się każdy miesiąc! „Im dłużej dziecko z autyzmem funkcjonuje bez pomocy, tym trudniej do niego dotrzeć” Możesz: Umówić się na darmową konsultację z psychologiem w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej – w każdym powiecie znajduje się co najmniej jedna. Poprosić pediatrę o skierowanie na bezpłatną wizytę w Poradni dla osób z autyzmem dziecięcym – lista ośrodków (dane z 2015 r.) znajduje się na stronie Informatory dla Rodziców Synapsis. Aktualną listę placówek, które w ramach kontraktu z NFZ diagnozują dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu można też znaleźć na stronie Gdzie się leczyć (w wyszukiwarce zaznaczasz „Leczenie zaburzeń rozwoju”) Sprawdzić, czy w żłobku, do którego chodzi dziecko pracuje psycholog. Świetnie byłoby, gdyby miał uprawnienia do prowadzenia badań przesiewowych pod kątem zaburzeń społecznych i komunikacji u niemowląt już od 7 miesiąca życia. Umówić się na płatną konsultację w renomowanym ośrodku prowadzącym diagnozę i terapię osób z autyzmem. Namiary na placówki znajdują się w podlinkowanych wyżej Informatorach Fundacji Synapsis. Jeśli uznasz ten wpis za przydatny dla innych rodziców małych dzieci, proszę, udostępnij go – dziękuję w imieniu swoim i tych, którym pomoże! Za podzielenie się swoimi historiami dziękuję: M., A., A. i P. Konsultacja merytoryczna: mgr Karolina Stanek-Kazanecka. Korzystałam z materiałów Fundacji Synapsis.
Nie wiedziała wtedy, że kobiety z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD) mogą mieć inne symptomy. Dla dziewczynek ważny może być kontakt z ludźmi. Wydaje mi się, że moje dziecko też
Źródło inspiracji dla rodziców dzieci z autyzmem Wychowywanie dzieci z autyzmem stawia wiele wyzwań przed ich rodzicami, którzy często spotykają się z niezrozumieniem i muszą się tłumaczyć ze swoich strategii wychowawczych. Doświadczenie innych rodziców dzieci z ASD może więc stanowić cenne źródło inspiracji i wsparcie w trudnym procesie wychowania. Książka Moje dziecko ma autyzm zawiera opowieści matek osób z autyzmem z różnych zakątków świata - od Ameryki po Australię. To zbiór poruszających historii o lepszych i gorszych momentach życia rodzinnego oraz o zmianach w postrzeganiu autyzmu przez społeczeństwo. Oddając głos matkom dzieci z autyzmem, Maggi Golding i Jill Stacey obalają stereotypowy pogląd, że autyzm stanowi wynik błędów wychowawczych. Ich książka daje rodzicom poczucie, że są częścią wspierającej się międzynarodowej społeczności, wierzącej w moc rodzicielskiego uczucia. Jednocześnie ukazuje zarówno uwarunkowaną kulturowo różnorodność, jak i uniwersalność doświadczenia rodzica dziecka z ASD. „Cudowny zbiór opowieści matek z całego świata. Zachwyt budzą ich heroizm, ciężka praca i radość z tego, co razem ze swoimi dziećmi zdołały osiągnąć". Gary B. Mesibov, prof. em., University of North Carolina „Inspirujące opowieści o bezwarunkowej miłości snute przez matki, które wykazały się niebywałą siłą i determinacją w walce o godne życie i szczęście dla swoich dzieci". Hilde De Clercq, kierowniczka Centre for Training in Autism w Belgii Jill Stacey - współzałożycielka organizacji Autism South Africa (ASA), była kierowniczka World Autism Organisation. Maggi Golding - konsultantka ds. edukacji osób z autyzmem, instruktorka metody TEACCH oraz krajowa koordynatorka programu Makaton South Africa. Format: ISBN: 9788323347217 Objętość: 208 Oprawa: Miękka ze skrzydełkami Redakcja: Golding Maggi, Stacey Jill Rok wydania: 2020 Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Mit 8: Dzieci z autyzmem powinny się uczyć w szkołach specjalnych. Fakt: Każde dziecko z autyzmem jest inne i wymaga innej edukacji. Część dzieci chodzi do szkół masowych, część do integracyjnych, a część do specjalnych. Są także dzieci, które uczą się w klasach dla dzieci z autyzmem.
Zgodnie ze swoją misją, Redakcja dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne treści medyczne poparte najnowszą wiedzą naukową. Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany artykuł został zweryfikowany przez lekarza lub bezpośrednio przez niego napisany. Taka dwustopniowa weryfikacja: dziennikarz medyczny i lekarz pozwala nam na dostarczanie treści najwyższej jakości oraz zgodnych z aktualną wiedzą medyczną. Nasze zaangażowanie w tym zakresie zostało docenione przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia, które nadało Redakcji honorowy tytuł Wielkiego Edukatora. Sprawdzona treść Konsultacja merytoryczna: Lek. Aleksandra Witkowska ten tekst przeczytasz w 10 minut Autyzm to przypadłość, która zaliczana jest do grupy symptomów zwanych wycofaniem, czyli unikaniem kontaktu ze światem zewnętrznym – z ludźmi i otoczeniem. Uważa się, że jest to zaburzenie dotyczące mózgu, mogące mieć podłoże genetyczne. Jednak mimo zidentyfikowania wielu czynników zwiększających ryzyko wystąpienia autyzmu, jego przyczyna nie została dotąd w pełni poznana. MarkPiovesan / iStock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Czym jest autyzm? Przyczyny powstawania autyzmu Mity na temat przyczyn autyzmu Autyzm - objawy Autyzm - diagnostyka Autyzm - kryteria diagnostyczne Autyzm - czy to zaburzenie można leczyć? Autyzm - wskazówki dla rodziców Czym jest autyzm? Autyzm nazywany także zespołem Kannera od nazwiska psychiatry, który w 1943 roku dokonał pierwszego opisu autystycznego dziecka. Autyzm jest zaburzeniem o charakterze neurologicznym, dotyczącym mózgu i mającym najczęściej podłoże genetyczne. Pierwsze objawy ujawniają się już na etapie okresu dziecięcego i trwają tak naprawdę do końca życia. Autyzm cechuje brak reakcji ze strony dziecka na polecenia, brak zabawy z rówieśnikami, trudności z wyrażaniem emocji czy porozumiewaniem się zarówno za pomocą gestów jak i mowy. Często zachowanie autystycznego dziecka odbieramy jako dziwne. Autyzm rozumiany jest jako spektrum. Oznacza to, że autyzm przebiega inaczej w przypadku każdej osoby. Osoby z diagnozami ze spektrum autyzmu mają bardzo różne nasilenie zachowań i cech wynikających z autyzmu. Zaburzenie to ma wiele odmian, zdarza się, że dziecko po prostu się wolniej rozwija - co często mylone jest właśnie z autyzmem. Mimo że istnieje wiele czynników zwiększających ryzyko autyzmu, nadal nie są znane konkretne przyczyny powstawania tego zaburzenia. Słowo „autyzm” (ang. autism)pochodzi od greckiego słowa autos, co oznacza „sam”. Do psychiatrii pojęcie to wprowadził Eugen Bleuler w 1911 roku dla określenia nieumiejętności utrzymywania relacji z otoczeniem. Realne relacje według tego szwajcarskiego psychiatry zastępowane były przez osoby z autyzmem marzeniami bądź też urojeniami. Czym jest Światowy Dzień Świadomości Autyzmu i kiedy przypada? Przeczytaj: Światowy Dzień Świadomości Autyzmu Przyczyny powstawania autyzmu Nie do końca wiadomo, co tak naprawdę powoduje autyzm, jednak za główny czynnik rozwoju tego zaburzenia uważa się genetykę (określono dużą liczbę genów odpowiedzialną za autyzm) oraz środowisko. Badania przeprowadzone u autystycznych pacjentów wykazały pewne nieprawidłowości w kilku rejonach mózgu. Oprócz tego inne badania sugerują, że osoby z autyzmem mają zły poziom serotoniny i innych neuroprzekaźników w mózgu. To wszystko może sugerować, że zakłócenia w rozwoju mózgu u płodu na wczesnym etapie rozwoju oraz zaburzenia w genach, mogą wpływać na powstawanie autyzmu. Jesteś w ciąży? Pamiętaj o regularnych badaniach kontrolnych. Polecamy Badania w ciąży - pakiet badań krwi, który umożliwia również pobranie krwi w domu pacjenta. U około 15-20 proc. dzieci z autyzmem obecna jest mutacja genetyczna, która zwiększa ryzyko rozwój zaburzenia. Niektóre choroby uwarunkowane genetycznie, jak zespół łamliwego chromosomu X czy zespół Retta, są dobrze znane z tego, że zwiększają ryzyko autyzmu. W przypadku, gdy rodzice mają już jedno dziecko autystyczne, ryzyko, że drugie również urodzi się z tym zaburzeniem wynosi blisko 20 proc. - dowodzą tego przełomowe badania naukowców z University of California w Davis. W przypadku, gdy rodzice posiadają dwójkę dzieci z autyzmem, ryzyko, że trzecie również będzie autystyczne, wynosi już aż 32 proc., komentuje autorka pracy Sally Ozonoff. Szereg przeprowadzonych badań donosi, że lek przeciwdrgawkowy (kwas walproinowy) może zwiększać ryzyko autyzmu u dzieci, które były narażone na jego działanie jeszcze przed przyjściem na świat. Z kolei inne badanie wykazało wyższe ryzyko tego zaburzenia występuje wśród dzieci eksponowanych w życiu płodowym na leki przeciw depresji. Natomiast stosowanie w okresie prenatalnym witamin powiązano z niższym ryzykiem autyzmu. Właśnie dlatego kobieta w ciąży powinna suplementować witaminy i składniki mineralne. Polecamy np. Pregnancy Complex – kobieta w ciąży Viridian. Podsumowując, wśród przyczyn autyzmu dominują 4 czynniki: czynniki genetyczne, rozwojowe, infekcyjne, a także związane z ciążą i porodem. Czynniki genetyczne wpływające na rozwój autyzmu: zespół łamliwego chromosomu X - to dolegliwość obecna u 2–3% osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. W momencie odkrycia tej przyczyny autyzmu, wierzono, że on rozwiąże on problem powstawania autyzmu. Późniejsze badania wykazały jednak, że obserwuje się go jedynie u autystycznych chłopców z częstością 2,6%; stwardnienie guzowate - schorzenie obecne u około 2% osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu; mutacja genu ADA2 - wiąże się z nieprawidłowym metabolizmem zasad purynowych i występuje u około 20% dzieci ze spektrum autyzmu; mutacje niektórych regionów chromosomu 2. i chromosomu 7. - co zostało stwierdzone w badaniach, które objęły 150 par rodzeństwa. Czynniki rozwojowe w budowie i funkcjonowaniu mózgu wpływające na rozwój autyzmu: podwyższony poziom serotoniny w krwi; zmiany w układzie GABA-ergicznym; nieprawidłowości mechanizmów plastyczności synaptycznej związanych z mTOR; podwyższona objętość mózgu dzieci autystycznych do czasu ukończenia przez nie 4. roku życia; nadaktywność ciał migdałowatych; odmienny sposób postrzegania ludzkich twarzy – zwracanie większej uwagi na okolice ust, zaś mniejszej na okolice oczu; różnice dotyczące aktywności prawego płata skroniowego mózgu przy aktywnościach wymagających rozpoznawania przeżyć i emocji innych osób; niższa aktywność lewego płata czołowego przy zadaniach angażujących pamięć i umiejętności językowe; powiększenie komór mózgu. Czynniki infekcyjne wpływające na rozwój autyzmu: możliwe są immunologiczne przyczyny autyzmu takie, jak matczyne przeciwciała skierowane przeciwko tkankom płodu, zwłaszcza tkance nerwowej. Czynniki związane z ciążą i porodem wpływające na rozwój autyzmu: podwyższona częstość występowania autyzmu w grupie dzieci z predyspozycjami genetycznymi, u których miały miejsce powikłania okołoporodowe; krwawienia podczas ciąży; cukrzyca w ciąży; niedotlenienie płodu; powikłania związane z pępowiną; opóźniony rozwój płodu; niska masa urodzeniowa; niska liczba punktów w skali Apgar w piątej minucie po porodzie; wady wrodzone; niezgodności grup krwi pomiędzy matką a płodem w układach grupowych AB0 i Rh – konflikt serologiczny; wysoki poziom bilirubiny u noworodka; zaawansowany wiek ojca dziecka; zaawansowany wiek matki dziecka. Więcej o przyczynach autyzmu możesz przeczytać tutaj: Autyzm - przyczyny Mity na temat przyczyn autyzmu Pomimo licznych badań i opracowań na temat autyzmu w powszechnej opinii wciąż można spotkać się z mitami związanymi z przyczynami autyzmu. Wśród nich wskazuje się przede wszystkim na: szczepienie MMR a autyzm - obecnie nie ma żadnych naukowych dowodów na to, aby szczepionki na odrę, świnkę i różyczkę wpływały na rozwój autyzmu. Nie ma też żadnego potwierdzenia, które wskazywałoby, że obecny w szczepionkach MMR rtęcioorrganiczny konserwant, tiomersal, miałby się przyczyniać do występowania czy rozwoju autyzmu. Stężenie tego związku w szczepionkach wynosi od 0,003% do 0,01%, co oznacza, że w preparatach zawierających 0,01% tiomersalu znajduje się ok. 25 μg rtęci na dawkę 0,5 ml. To błędne przekonanie o związku przyczynowo-skutkowym między szczepieniem a autyzmem jest efektem zbieżności czasowej pomiędzy kalendarzem szczepień a pojawianiem się pierwszych objawów autyzmu u dzieci; relacje rodziców z dzieckiem a autyzm - pierwotne założenia Leo Kannera, czyli austriacko-amerykańskiego lekarza psychiatry, który w 1943 roku jako pierwszy opisał zespół objawów składających się na autyzm wczesnodziecięcy okazały się nietrafne. Sądził on, że chłód emocjonalny rodziców prowadził do rozwoju autyzmu dziecięcego. Badania porównawcze rodziców dzieci autystycznych i nieautystycznych nie ujawniły żadnych istotnych różnic pomiędzy obiema grupami. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o szczepionkach MMR w kontekście autyzmu, przeczytaj: Szczepionka MMR wywołuje autyzm? Autyzm - objawy W typowych postaciach objawy autyzmu pojawiają się przed 3. rokiem życia. Pierwsze symptomy u dziecka obserwują zazwyczaj rodzice – w niektórych przypadkach już w wieku niemowlęcym. Martwi ich to, że dziecko jest za bardzo grzeczne, spokojne, nie wzdryga się na hałas, nie skupia wzroku na wchodzących osobach, a gdy weźmie się je na ręce – sztywnieje. Oprócz tego dziecko godzinami wpatruje się w jeden punkt, np. tykający zegar, nie gaworzy oraz nie rozwija mowy. Zdarza się również, że początkowo rozwój dziecka przebiega prawidłowo, a nietypowe zachowania pojawiają się niespodziewanie. Jak zachowuje się dziecko cierpiące na autyzm? Dziecko autystyczne zamyka się w swoim świecie. Jest on nieco zniekształcony, ale na tyle absorbujący, że dziecko nie widzi potrzeby rozmowy z ludźmi znajdującymi się w jego otoczeniu. Dochodzi do całościowego zaburzenia rozwoju. Dziecko unika kontaktu z rówieśnikami i rodziną. Bez powodu przestaje odzywać się do mamy, wszystkich wokół traktuje jak powietrze. Nie pozwala się dotykać i sztywnieje, gdy weźmie się je na ręce, nie ma na nic ochoty. Nie prosi rodziców o super zabawki. Nie reaguje na ból. Nie cieszy się, gdy przejeżdża ukochana dotychczas ciocia. Gdy dostanie ulubione lody – nie okazuje, że mu bardzo smakują. Delikatne znaki (grymas, gesty innych osób) nie mają dla niego większego znaczenia. Można się uśmiechać do niego z najszczerszą czułością, a ono wcale nie zwróci na to uwagi i nie odbierze tego jako czegoś miłego. Dziecko autystyczne przestaje rozmawiać, a jeśli mówi, to w sposób zaburzony, nielogiczny, ciągle powtarza słowa lub hasła z reklam telewizyjnych. Zamiast „ja”, mówi „ty”, posługuje się niezrozumiałymi zwrotami. Zachowania dziecka z autyzmem są stereotypowe – macha rękami lub kręci się w kółko. Nadmiernie przywiązuje się do niektórych przedmiotów. A jeśli ktoś mu je zabierze, wpada w panikę. Nie lubi, gdy ktoś zmienia jego dotychczasowe przyzwyczajenia. Lubi chodzić tą samą drogą, jeść z tego samego talerza, sprzątać tą samą szczotką. Źle znosi zmiany w jego codziennych czynnościach. Dzieci z zaburzeniem ze spektrum autyzmu mają często bardzo wybiórczy i ograniczony zakres zainteresowań, z tego powodu bywają ekspertami w wąskich dziedzinach. Czasami wykazują niezwykłą pamięć, której jednak nie wykorzystują w życiu codziennym, w szkole, w kontakcie ludźmi. Dzieci autystyczne często odczuwają lęk i łatwo stają się agresywne, miewają zaburzony sen. Diagnoza spektrum autyzmu stawiana jest przez zespół, w którego skład wchodzą psycholog, pedagog specjalny oraz psychiatra. Jeśli potrzebujesz pomocy, zarezerwuj Konsultację z psychiatrą dziecięcym Arkmedic. Podsumowanie symptomów występujących u dzieci autystycznych. Dziecko z zaburzeniami autyzmu: nie uczestniczy w zabawie z rówieśnikami; lubi samotność; bardzo rzadko się uśmiecha; bardziej interesuje się kontaktem z przedmiotami niż ludźmi; ma mimikę, która nie wyraża wielu emocji; zazwyczaj unika kontaktu wzrokowego z inną osobą; bywa nadpobudliwe i impulsywne; nie reaguje na swoje imię; często wpada w agresję bez wyraźnego powodu; prawie wcale nie mówi, a jeśli już to używa słów nie mających znaczenia; wprowadza przedmioty w jednostajny ruch obrotowy; kiwa, obraca się w jednym miejscu bez przerwy; ma utrudnione kontakty z innymi ludźmi; jeśli rozmawia - to na jeden temat; jest nadwrażliwe na dźwięki i dotyk; czasem nie reaguje na ból; nie biega w podskokach; nie ma spontanicznych odruchów. Warto także nadmienić, że u dzieci ze spektrum autyzmu, często wsytępują także choroby wpółistniejące. Pośród zaburzeń często współwystępujących z autyzmem dziecięcym najczęściej wymienia się: niepełnosprawność intelektualną, padaczkę, bezsenność, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi ADHD, alergie pokarmowe, w okresie dziecięcym częste objawy ze strony układu pokarmowego oraz drobne infekcje. Jeśli zauważasz u swojego dziecka niepokojące objawy, możesz umówić się na szybką konsultację on-line z psychiatrą. Autyzm - diagnostyka Nie ma jednoznacznych testów medycznych, które od zaraz dają nam odpowiedź na pytanie, czy dziecko cierpi na autyzm. Badania krwi czy moczu nie są w stanie tego zdiagnozować. W rozpoznaniu autyzmu specjaliści przede wszystkim skupiają się na obserwacji zachowania dziecka i jego rozwoju. Diagnostyka autyzmu dzieli się na dwa etapy 1. Badanie rozwoju dziecka: specjalista przeprowadza test, którego celem jest wykazanie czy dziecko posiada podstawowe umiejętności dla danego okresu życia, czy ma pewne opóźnienia. W trakcie tego badania lekarz zadaje rodzicom szereg pytań, np. czy dziecko dobrze się uczy, jak mówi, jak się zachowuje, czy prawidłowo się porusza. Jest to istotne, ponieważ opóźnienie w każdym z wymienionych obszarów wskazywać może na zaburzenia w rozwoju. Każde dziecko, które trafia do specjalisty badane jest pod kątem opóźnienia rozwoju i niepełnosprawności odpowiednio w wieku: 9 miesięcy, 18 miesięcy, 24 lub 30 miesięcy. Gdy zachodzi podejrzenie, że dziecko jest w grupie wysokiego ryzyka zaburzeń rozwojowych wynikających z tego, że inne osoby w rodzinie mają autyzm, przedwczesnego porodu czy niskiej wagi urodzeniowej - wykonuje się dodatkowe badania przesiewowe. Badaniom przesiewowym podczas kontroli należy poddawać dzieci w wieku 1,5-2 lat. 2. Wszechstronna ocena dziecka - to drugi etap diagnostyki. Ocena dziecka obejmuje zachowanie dziecka i wywiad z rodzicami, ponadto można wykonać badania neurologiczne i genetyczne oraz inne badania medyczne. Dokładniej oceny dziecka zazwyczaj dokonują: neurolodzy - oceniający pracę mózgu i nerwów; pediatrzy rozwojowi - oceniają rozwój dziecka; psychologowie dziecięcy bądź psychiatrzy - mają wiedzę o ludzkim umyśle i wykorzystują ją w badaniu chorego. Zawsze jeśli zachodzi podejrzenie, że nasze dziecko nie rozwija się odpowiednio, należy udać się do specjalisty! Najczęściej rodzice zgłaszają się do psychologów lub pedagogów. Na konsultację psychologiczną można umówić się również online. E-wizyta u psychologa dziecięcego daje możliwość przedstawienia aktualnych problemów bez dojeżdżania do przychodni. W rozpoznawaniu autyzmu ważne jest odróżnienie, czy mamy do czynienia z autyzmem, zwykłymi zaburzeniami (problemy ze słuchem lub wzrokiem) lub zaburzeniami którejś ze stref rozwoju np. mowy. Są pewne choroby, które mogą przypominać autyzm, dlatego należy to wykluczyć za pomocą odpowiednich badań. Obserwacja dziecka i rozmowa z rodzicami/opiekunami to ważne elementy potrzebne do postawienia diagnozy. Zdolności edukacyjne badane są przez wielodyscyplinarny zespół . Podsumowując: na podstawie doświadczenia rodziców i ich obserwacji warto wykonać poniższe badania: badanie krwi i moczu; badania laryngologiczne - aby wykluczyć kłopoty z aparatem mowy i słuchu; badanie w kierunku toksoplazmozy i cytomegalii; badania słuchu - w celu wykluczenia problemów ze słuchem; badania neurologiczne - wykonywane w celu wykluczenia innych zaburzeń neurologicznych; badania okulistyczne - aby wykluczyć problemy ze wzrokiem; badanie genetyczne lub metaboliczne - często wykonywane przez rodziców, w celu wykluczenia innych chorób podobnych do autyzmu. W celu zrealizowania jednego z pierwszych etapów oceny zdrowia dziecka można zacząć od wykonania badań laboratoryjnych. Podstawowe badania diagnozujące stan zdrowia dziecka w jednym pakiecie to wstępna informacja dla specjalistów prowadzących diagnostykę. Autyzm - kryteria diagnostyczne Według klasyfikacji ICD-10 kryteria autyzmu dziecięcego dzieli się na 3 podgrupy. Po pierwsze w przypadku autyzmu stwierdza się nieprawidłowy lub upośledzony rozwój wyraźnie widoczny przed 3. rokiem życia w co najmniej jednym z następujących obszarów: rozumienie i ekspresja językowa używane w społecznym porozumiewaniu się; rozwój wybiórczego przywiązania społecznego lub wzajemnych interakcji społecznych; zabawa funkcjonalna lub symboliczna. Aby zespół orzekający mógł postawić diagnozę o spektrum autyzmu musi wystąpić łącznie co najmniej sześć objawów spośród wymienionych w punktach I, II i III, przy czym co najmniej dwa z punktu I i po co najmniej jednym z punktów II i III. I. Jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych, manifestujące się w co najmniej dwóch z następujących obszarów: niedostateczne wykorzystywanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania interakcji społecznych; niedostateczny rozwój relacji rówieśniczych, obejmujących wzajemne współdzielenie zainteresowań, aktywności i emocji; brak odwzajemniania społeczno-emocjonalnego, przejawiający się upośledzeniem lub odmiennością reagowania na emocje innych osób, brak modulowania zachowania odpowiednio do społecznego kontekstu, słaba integracja zachowań społecznych, emocjonalnych i komunikacyjnych, brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości, zainteresowań lub osiągnięć. II. Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się, manifestujące się w co najmniej jednym z następujących obszarów: opóźnienie lub całkowity brak rozwoju języka mówionego, które nie wiążą się z próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się; względny niedostatek inicjatyw i wytrwałości w czasie rozmowy, w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby; stereotypowe i powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystywanie słów i wyrażeń; brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie lub zabawy naśladującej role społeczne. III. Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności przejawiane w co najmniej jednym z następujących obszarów: pochłonięcie jednym lub liczniejszymi stereotypowymi zainteresowaniami o nieprawidłowej treści i zogniskowaniu lub jednym lub więcej zainteresowaniami nieprawidłowymi z powodu swej intensywności i ograniczenia, a nie z powodu treści i zogniskowania; wyraziście kompulsywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych czynności rutynowych i zrytualizowanych; stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe, obejmujące stukanie bądź kręcenie palcami; lub złożone ruchy całego ciała; koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów służących do zabawy. Ponadto autyzm może zostać zdiagnozowany jeśli aktualnego obrazu klinicznego nie można wyjaśnić: innymi objawami całościowych zaburzeń rozwojowych; specyficznymi rozwojowymi zaburzeniami rozumienia języka z wtórnymi trudnościami społeczno-emocjonalnymi; reaktywnymi zaburzeniami przywiązania ani zaburzeniem selektywności przywiązania; upośledzeniem umysłowym z pewnymi cechami zaburzeń emocji i zachowania; schizofrenią o niezwykle wczesnym początku zespołem Retta. Znane są także inne klasyfikacje ustalające kryteria rozpoznania autyzmu, takie jak DSM-5 czy DSM-IV, jednak w diagnostyce spektrum autyzmu najczęściej wykorzystywane są kryteria ICD-10. Jak rozpoznać autyzm? Sprawdź: Jakie są objawy autyzmu? Autyzm - czy to zaburzenie można leczyć? Autyzm może mieć różne nasilenie u każdego dziecka. Dziecko wymaga stałej opieki. Leczenie polega na różnych formach psychoterapii – powinna ona dotyczyć całej rodziny. Im wcześniej wdrożymy proces terapeutyczny, tym większe szanse na poprawę funkcjonowania. Leczenie autyzmu może przybierać kilka wymiarów. Wymienia się leczenie terapeutyczne, farmakologiczne czy też dietetyczne. Leczenie terapeutyczne opiera się zazwyczaj na terapii behawioralnej, rehabilitacji i specjalnej edukacji. Terapia i zajęcia odbywają się w ośrodkach, które specjalizują się w leczeniu dzieci autystycznych. Podczas terapii odbywają się zajęcia dotyczące zaburzeń komunikacji, zachowania czy też treningi umiejętności społecznych. Skuteczność tego typu terapii wiąże się z tym jak wcześnie dziecko zostanie skierowane do takiego specjalistycznego ośrodka. Im wcześniej, tym lepsze efekty. Dzieciom ze spektrum autyzmu coraz częściej proponuje się muzykoterapię, hipoterapię, dogoterapię. delfinoterapię, arteterapię, ale także jogging, taniec czy sztuki walki Farmakoterapia, a zwłaszcza leki przeciwpsychotyczne, takie rysperydon i arypiprazol zalecane są jedynie w przypadkach utrzymujących się zachowań trudnych. Nierzadko pacjentom z autyzmem podawane są metylofenidat lub atomoksetyna. Leki te pomagają redukować objawy ADHD. Podawanie leków przeciwpadaczkowych jak na razie nie wykazało zbyt pozytywnych rezultatów. Warto nadmienić, że dotychczasowe badania wskazują na brak przydatności leków z grupy SSRI, takich jak fluoksetyna, fluwoksamina i citalopram. W terapii autyzmu ważna jest też właściwa dieta. Okazuje się bowiem, że znacząca część osób z autyzmem może mieć problemy gastryczne i jelitowe, ale ich związek z tym zaburzeń wciąż jest niejasny. Pomocniczo w terapii autyzmu warto stosować kołdry obciążeniowe, które wspierają walkę z lękiem i zaburzeniami sensorycznymi. Kołdry obciążeniowe dostępne na mają różne rozmiary i obciążenia. Znajdziesz tu kołdry bawełniane z minky dla dzieci, a także całoroczne kołdry dla dorosłych. Jak leczyć autyzm? Sprawdź: Czy istnieje lekarstwo na autyzm? Autyzm - wskazówki dla rodziców Skonsultujcie się z lekarzem, jeśli dziecko: ma zaburzony rozwój mowy, nie komunikuje się z otoczeniem; nie nawiązuje kontaktów społecznych; nie reaguje na imię. To niezwykle ważne, by leczenie rozpocząć możliwie wcześnie. ZOBACZ TAKŻE Czy posiadanie jednego dziecka z autyzmem powoduje prawdopodobieństwo, że następne też będzie chore? Gdzie się zgłaszać po pomoc w przypadku podejrzenia autyzmu? Czy osoby autystyczne mogą mieć inne choroby np. padaczkę? zaburzenie równowagi psychicznej spektrum autyzmu przyczyny autyzmu zaburzenia neurologiczne choroby genetyczne choroby dzieci autyzm 6 mitów na temat autyzmu, z którymi trzeba się rozprawić. Co należy wiedzieć o autyzmie i zespole Aspergera? W społecznej świadomości dziecko z autyzmem jest niepełnosprawne intelektualnie, a zespół Aspergera traktuje się jak fanaberię. Myśląc o spektrum autyzmu mamy też... Agnieszka Mazur-Puchała Spektrum autyzmu to nie wyrok. Udowadnia to 12-letni Szymon Spektrum autyzmu jest diagnozowane coraz powszechniej. Autyzm czy zespół Aspergera nie są chorobami, a raczej innym sposobem postrzegania świata. Nie da się tego... Materiały prasowe Jakie są objawy autyzmu? Jedno na sto dzieci w Polsce ma zaburzenia ze spektrum autyzmu. Jakie oznaki powinny wzbudzić niepokój rodziców? Spektrum autyzmu - charakterystyka, przyczyny i objawy Spektrum autyzmu to szerokie pojęcie obejmujące swoim znaczeniem różne zaburzenia autystyczne. Choroby o charakterze autystycznym zazwyczaj są wykrywane i... Monika Wasilonek Spektrum autyzmu - co to jest? Objawy i przyczyny występowania zaburzeń Autyzm to potoczna nazwa określająca szereg możliwych zaburzeń zaliczanych do spektrum autyzmu. Poszczególne zaburzenia składające się na spektrum autyzmu różnią... Szczepionka DTP - charakterystyka, kalendarz szczepień, skutki uboczne Szczepionka DTP to określenie szczepionki ochraniającej nas przed błonicą, tężcem i krztuścem. Szczepionka ta jest podawana w czterech dawkach. Należy je podać... Marta Pawlak | Onet. Autyzm atypowy – co to za schorzenie? Autyzm atypowy to jedna z odmian autyzmu, która diagnozowana jest w nieco późniejszym wieku niż statystyczne rozpoznanie autyzmu u dzieci. Autyzm polega na... To może być autyzm! Na co zwrócić uwagę? Autyzm należy do całościowych zaburzeń rozwoju i ujawnia się przed czwartym rokiem życia. W Polsce autyzm dotyka jedno na sto dzieci. Objawy choroby wiążą się... W Europie ma go pięć milionów ludzi „Ktoś zatyka uszy, macha rękami, dziwnie się kiwa” – taka jest „świadomość” jego objawów. Dziś Światowy Dzień Wiedzy o Autyzmie. Pacjenci, ich rodzice i... Barbara Skrzypińska Seksualność osób z autyzmem. Od dzieciństwa do dorosłości. (A)utyzm. (S)eksualność. (D)ylematy. Od dzieciństwa do dorosłości. Od psychoedukacji do budowania związków – pod tym hasłem odbędzie się w dniach 14-15 listopada...
Re: to i ja poproszę. dzieci mówiących, testu Leitera nie mają, bo podobno jest za drogi (nie zrobienie, tylko sprzęt, licencja) a psycholog z PPP rozmawiała kiedys z panią psycholog z Koszykowej na temat mojego dziecka i zgadały się, ze w poradni maja ten test i ona mu zrobi. Wyszło wszystko w normie, tak jak.
.